3/7/11

Νιλ Φρεντς: «Αμφισβητήστε τα πάντα, μην πιστεύετε τίποτα»

[Εψιλον, 14/11/10]

Ο Νιλ Φρεντς (Neil French) μπήκε στη διαφήμιση μικρός, αφού πρώτα άφησε στη μέση το σχολείο κι απέτυχε ως υπάλληλος μεσιτικού γραφείου, αλλά γρήγορα τη σιχάθηκε κι έφυγε για την Ισπανία, όπου δούλεψε ταυρομάχος και τραγουδιστής σε μπαρ. Αργότερα στο Λονδίνο δούλεψε σε πορνογραφική εταιρεία με διασυν- δέσεις με το κύκλωμα της νύχτας και στη μουσική βιομηχανία ως μάνατζερ των Τζούντας Πριστ. Ξαναμπήκε στη διαφήμιση, άνοιξε και δική του εταιρεία που χρεοκόπησε και, για να ξεφύγει από την εφορία που τον κυνηγούσε, κατέφυγε στη Σιγκαπούρη, όπου έστησε μια νέα διαφημιστική εταιρεία και παρήγαγε διαφημίσεις που άφησαν ιστορία στο χώρο.


Για να δείξει τη δύναμη της έντυπης διαφήμισης, έφτιαξε κάποτε μια καμπάνια για μια ανύπαρκτη μπίρα, την μπίρα ΧΟ, που υποτίθεται ότι περιείχε 12% αλκοόλ. Όπως το συνηθίζει, ο Νιλ Φρεντς πήγε κόντρα στην πεπατημένη: αντί να δείξει ποτήρια με μπίρα που αφρίζει και διψασμένα πρόσωπα, έπαιξε με την ιδέα ανθρώπων που πέφτουν στο πάτωμα από το μεθύσι. Σλόγκαν: "Πιείτε την ξαπλωμένοι". Η ζήτηση ήταν τεράστια - στα μπαρ οι πελάτες τα έβαζαν με τους ιδιοκτήτες που δεν έφερναν την μπίρα. 

Ο  Φρεντς προχώρησε κι άλλο το πείραμα: συνεννοήθηκε μ' ένα μικρό ζυθοποιείο να φτιάξει μια μπίρα και την ονόμασε ΧΟ, κρατώντας ο ίδιος ένα μικρό ποσοστό για το δικαίωμα παραχώρησης του σήματος. Ο κόσμος έκανε ουρές στο ζυθοποιείο. Κάποια στιγμή το ζυθοποιείο σταμάτησε να χρησιμοποιεί τη μάρκα, για να μην πληρώνει δικαιώματα, αλλά συνέχισε να πουλά την ίδια ακριβώς μπίρα. Η κίνηση έπεσε τόσο, που το ζυθοποιείο έκλεισε σε δύο εβδομάδες. Η δύναμη της έντυπης διαφήμισης αποδείχτηκε και ο Νιλ Φρεντς εδραιώθηκε ακόμη περισσότερο ως ένας από τους μεγαλύτερους διαφημιστές στον κόσμο.

 Μια από τις πιο επιτυχημένες του ήταν για μια λοσιόν κατά της τριχόπτωσης, το Καμινομότο. Παρόλο που το προϊόν δεν έχει κανένα αποτέλεσμα, όπως λέει ο ίδιος, και παρόλο που η διαφήμιση δεν έπρεπε να δείξει το προϊόν δίπλα σε ανθρώπινο κεφάλι, η ευρηματικότητα του Φρεντς ήταν τέτοια που οι πωλήσεις του προϊόντος ξεπέρασαν κάθε προσδοκία.

Σήμερα, στα 66 του, ο Νιλ Φρεντς ζει στην Ισπανία και γράφει την αυτοβιογραφία του. Εξαναγκάστηκε σε παραίτηση πριν από πέντε χρόνια από τη θέση του διευθυντή Δημιουργικού του ομίλου WPP, εξαιτίας ενός σεξιστικού (όπως θεωρήθηκε) σχολίου κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του. Στα τέλη Οκτωβρίου βρέθηκε στην Αθήνα για να μιλήσει σε εκδήλωση του ομίλου Ogilvy. Εκεί τον συναντήσαμε κι εμείς.

____________

Οι περιπτώσεις της XO και του Καμινομότο δείχνουν ότι είμαστε στο έλεος των διαφημιστών; 

Η περίπτωση της XO δείχνει τη δύναμη του εμπορικού σήματος. Ο κόσμος δεν αναζητούσε τελικά τη γεύση της μπίρας, αλλά το εμπορικό σήμα. Την αίσθηση των μεθυσμένων που είχαν πέσει ξάπλα στο πάτωμα, την αίσθηση του πιωμένου άντρα που κοιτάει το πέος του που δεν μπορεί να σηκωθεί. Το Καμινομότο πάλι είναι ένα προϊόν που δεν λειτουργεί· κι όμως, πούλησε σαν τρελό και, απ' ό,τι μαθαίνω, συνεχίζει να πουλά εξαιτίας της διαφήμισης. Είναι, όμως, η εξαίρεση. Ο κανόνας λέει ότι η διαφήμιση απλώς ενημερώνει για την ύπαρξη ενός προϊόντος και περιγράφει τις ιδιότητές του, την αύρα του και το χαρακτήρα του, περιμένοντας να δει αν το ίδιο το προϊόν θα ικανοποιήσει τις προσδοκίες του καταναλωτή.

Σε τι ποσοστό η διαφήμιση συμβάλλει στην επιτυχία του προϊόντος; 

Από 100% μέχρι 10%. Εξαρτάται από τον ανταγωνισμό, την τιμή, το δίκτυο διανομής, την ποιότητα του προϊόντος. Κάποιος είπε ότι τίποτα δεν καταστρέφει μια κακή μάρκα πιο γρήγορα από την καλή διαφήμιση. Το έχω δει να συμβαίνει με πολλές μπίρες. Είχαν πολύ καλές διαφημίσεις, αλλά εμφανίστηκαν και εξαφανίστηκαν σαν κομήτες. Πρέπει να ήταν σαν κάτουρο.

Υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να αντισταθούν σε μια πολύ καλή διαφήμιση; 

Καμία διαφήμιση δεν απευθύνεται σε όλους. Κάποιους αποκλείει, για να στοχεύσει σε άλλους. Σαμπουάν αγοράζουν σε ποσοστό 90% γυναίκες - από μόνο του αυτό το στοιχείο σού δείχνει πού πρέπει να απευθυνθεί η διαφήμιση. Κάποτε ετοιμάσαμε μια καμπάνια για την μπίρα Γκίνες. Η εταιρεία έκανε έρευνα πριν τη βγάλει στην αγορά. Μια μέρα μπαίνει στο γραφείο μου ο διευθυντής της Γκίνες. Μου λέει, "Την πατήσαμε. Το 80% του κόσμου σιχαίνεται τις διαφημίσεις σου". "Σιγά το πράγμα!" του λέω. "Πόσο πρέπει να ανέβουν οι πωλήσεις;" "Τουλάχιστον 5%" μου λέει. "Επομένως", του λέω, "έχουμε πετύχει διάνα. Οι διαφημίσεις μας αρέσουν στο 20%. Αν οι μισοί από αυτούς, το 10%, δοκιμάσουν την μπίρα και από αυτούς οι μισοί τη βρουν του γούστου τους, είμαστε ακριβώς στο στόχο". Η αγορά δεν λειτουργεί δημοκρατικά, με πλειοψηφίες. Για την ιστορία, οι πωλήσεις της Γκίνες ανέβηκαν 8%.

Μπορούμε να αποφύγουμε την έκθεση στη διαφήμιση; 

Μη βλέπετε τηλεόραση, μην ακούτε ραδιόφωνο, μη διαβάζετε εφημερίδες, μην μπαίνετε στο ίντερνετ. Μόνο που έτσι δεν θα έχετε καθόλου ενημέρωση. Ή δεν θα έχετε φτηνή, δωρεάν ενημέρωση. Γιατί είναι η διαφήμιση που κρατάει χαμηλή την τιμή των εφημερίδων, των περιοδικών, της τηλεόρασης, ακόμα και του ίντερνετ.

Η χειραγώγηση είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για τη χαμηλή τιμή της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας;

Η χειραγώγηση είναι στοιχείο του ανθρώπου. Στη ζωή μας χειραγωγούμε και δεχόμαστε χειραγώγηση κάθε στιγμή, και μάλιστα λέμε περισσότερα ψέματα από ό,τι λένε οι διαφημίσεις. Οι διαφημίσεις δεν μπορούν να πουν ψέματα· αυτό που μπορούν είναι να μην πουν όλη την αλήθεια. Οπως σε όλα τα πράγματα στη ζωή, πρέπει να είμαστε λίγο κυνικοί. Ο Βούδας είπε, "μην πιστεύετε ό,τι σας λένε οι ιερείς, οι δάσκαλοι και, πρώτα απ' όλους, εγώ". Εξυπνο γύρισμα στο τέλος. Εχει δίκιο. Αμφισβητήστε τα πάντα, μην πιστεύετε τίποτα.

Μέχρι τα τριάντα-κάτι είχατε αλλάξει χίλιες δουλειές. Ταυρομάχος, γκάγκστερ, μάνατζερ των Τζούντας Πριστ, πλασιέ. Σας βοήθησαν αυτές οι δουλειές να πετύχετε στη διαφήμιση ή στάθηκαν εμπόδιο; 

Φυσικά και με βοήθησαν. Γνώρισα πολλούς ανθρώπους. Ο καλύτερος τρόπος να μιλήσεις για ένα προϊόν είναι να φέρεις στο μυαλό σου κάποιον που έχεις συναντήσει και να του απευθυνθείς, γράφοντας στο χαρτί. Με ρωτούν συχνά τι θα συμβούλευα έναν 18χρονο διαφημιστή. Να παραιτηθεί. Να πάει να βρει μια κανονική δουλειά. Να γίνει μπάρμαν. Να γίνει ταξιτζής. Να γίνει στρατιώτης. Τα πάντα, εκτός από διαφημιστής. Αλλο ο καλλιτεχνικός διευθυντής, που πρέπει να δημιουργήσει κάτι όμορφο. Ο διαφημιστής, αυτός που πρέπει να γεννήσει ιδέες, δεν μπορεί να είναι τόσο νέος. Πρέπει να έχει ζήσει, να έχει γνωρίσει πολύ κόσμο, να ξέρει το κοινό του. Εγώ έμαθα πολλά για τις πωλήσεις ως πλασιέ, ιδίως ως πλασιέ εγκυκλοπαιδειών.

Τι μάθατε; 

Πρέπει να ξεκινάς με την ερώτηση πώς πάνε τα παιδιά στο σχολείο. Ποτέ τα παιδιά κάποιου δεν πάνε καλά στο σχολείο. Συνήθως σου λένε, "Ε, ξέρετε πώς είναι τα παιδιά". Κι εκεί τους λες, "Βέβαια, τα ξέρω τα παιδιά. Αφήστε με να σας δείξω κάτι". Το πιο σίγουρο είναι να τους πεις ότι έχεις διψάσει και να ρωτήσεις μήπως μπορούν να σου προσφέρουν λίγο τσάι. Σχεδόν κανείς δεν θα αρνηθεί. Εναλλακτικά, ρίχνεις μια ματιά στο σπίτι μήπως δεις τασάκι. Αν υπάρχει, σημαίνει ότι είναι καπνιστές. Τους λες ότι σου τελείωσαν τα τσιγάρα και τους ζητάς ένα. Από τη στιγμή που σου προσφέρουν τσάι ή τσιγάρο, για έναν λόγο που δεν γνωρίζω παίρνεις το πάνω χέρι στη συνάντηση. Γίνεσαι προσκεκλημένος, δεν μπορούν να σε πετάξουν έξω. Μπορείς τότε να τους πεις, "Εχω κάτι για σας στο αυτοκίνητο". Τους φέρνεις τον πρώτο τόμο της εγκυκλοπαίδειας, που είναι πάντα δωρεάν, τους ευχαριστείς και τους λες πώς να σε βρουν αν ενδιαφέρονται. Το μυστικό είναι να τους αρέσεις. Πρέπει να είσαι συμπαθητικός. Κανείς δεν αγοράζει από ανθρώπους που δεν συμπαθεί.

Τι θα συμβουλεύατε τους μεγαλύτερους σε ηλικία διαφημιστές; 

Να περνούν λιγότερο χρόνο στα γραφεία τους και περισσότερο έξω, μιλώντας με ανθρώπους. Τι μπορούν να μάθουν σ' ένα γραφείο; Δεν αντέχω να κάνω παρέα με διαφημιστές. Ανία. Μιλάνε συνέχεια για διαφήμιση. Εγώ θέλω να μιλήσω για λογοτεχνία, για ποτά, για πολιτική, για θρησκεία, για γκόμενες... Σχεδόν δεν μ' ενδιαφέρει να μιλήσω για διαφήμιση. Την ξέρω τη διαφήμιση, την έχω κάνει, δεν είναι και τίποτα δύσκολο.

Δεν είναι; 

Θέλει μόνο να είσαι τολμηρός. Να μη φοβάσαι. Να μη σκέφτεσαι αν η διαφήμιση αρέσει στον πελάτη. Προϋπόθεση, βέβαια, είναι ότι έχεις δουλέψει πολύ σκληρά κι ότι έχεις σπρώξει τα πράγματα μέχρι εκεί που δεν πάει άλλο. Συχνά κλείνω τις ομιλίες μου με την ακόλουθη συμβουλή, πολύ σημαντική για μένα: όταν γράψεις κάτι που νομίζεις ότι είναι εξαιρετικά καλό, πάρε το χαρτί, σκίσ' το, πέταξέ το στο καλάθι και άρχισε από την αρχή, χωρίς να χρησιμοποιήσεις τίποτα από τα προηγούμενα. Το καλό είναι εχθρός του σπουδαίου.

Εμφανίζεστε πολύ σίγουρος για τον εαυτό σας. Είναι μέθοδος αυθυποβολής ή είστε πράγματι τόσο σίγουρος; 

Οχι, δεν προσποιούμαι. Εχω πάντα δίκιο. Ερχεται κάποια στιγμή που συνειδητοποιείς ότι δεν έχεις πια να μάθεις άλλο, μόνο να εφαρμόσεις αυτά που ξέρεις. Εμένα αυτή η στιγμή ήρθε στα 45 μου. Από τότε ξέρω ότι είμαι σωστός, ότι ποτέ δεν θα κάνω λάθος στη δουλειά μου.

Εχετε κάνει λάθη; 

Στην αρχή, ναι. Πολλά λάθη. Τεράστια. Θεαματικά. Τα έδειχνα κιόλας ως δείγματα σπουδαίας δουλειάς. Γι' αυτό στην αρχή χρειάζεται ταπεινότητα.

Εμπιστεύεστε τις έρευνες; Τα φόκους γκρουπ; 

Τα φόκους γκρουπ δεν είναι αποτελεσματικά. Οι εταιρείες μαζεύουν στην τύχη ανθρώπους, συνήθως με λάθος τρόπους επιλογής, τους δίνουν ένα σάντουιτς δωρεάν και ζητάνε τη γνώμη τους για κάτι που αγνοούν εντελώς. "Θα αγοράζατε το προϊόν;" Μα δεν είναι σε θέση να ξέρουν αν θα το αγόραζαν, γιατί δεν βρίσκονται στη θέση του αγοραστή. Ο μόνος λόγος που οι διαφημιστικές εταιρείες χρησιμοποιούν τόσο πολύ τα φόκους γκρουπ είναι για να βγάλουν λεφτά. Επί πλέον χρήματα, καθαρό κέρδος. Μόνο οι έρευνες που γίνονται μετά την κυκλοφορία της διαφήμισης έχουν νόημα - γιατί μας δείχνουν όχι αν αρέσει η διαφήμιση, αλλά την επίδρασή της.

Πώς θα διαφημίζατε τη διαφήμιση σε καιρούς κρίσης; 

Η διαφήμιση είναι η έξοδος από την κρίση για μια επιχείρηση. Οταν πήγα στη Σιγκαπούρη, η Ασία βρισκόταν σε παρόμοια κρίση. Ανακαλύψαμε ότι όταν όλοι σηκώνουν το πόδι από το γκάζι, τότε είναι η στιγμή να επιταχύνεις. Αν έχεις πιάσει το σφυγμό του κόσμου, μπορείς να του μιλήσεις στη γλώσσα του και να απευθυνθείς στις ανησυχίες του.

Το πρόβλημα είναι ότι σε περιόδους κρίσης αναλαμβάνουν τα ηνία οι κοστουμαρισμένοι. Δεν διακινδυνεύουν τίποτα· ακολουθούν την πεπατημένη. Κι επειδή οι εργαζόμενοι φοβούνται να μη μείνουν χωρίς δουλειά, κάνουν αυτό που τους λένε τα αφεντικά. Κι έτσι τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο. Το είδα αυτό στην Ισπανία. Ολα έδειχναν ότι η διαφήμιση στην Ισπανία θα γινόταν πολύ καλή, αλλά ήρθε η κρίση και πήρε την κάτω βόλτα.

Υπάρχουν διαφορές στις διαφημίσεις κάθε χώρας; 

Υπάρχουν. Η Ταϊλάνδη είναι η χώρα με τις πιο αστείες διαφημίσεις· καθαρό σλάπστικ. Στην Αργεντινή είναι εξαιρετικοί με το συναίσθημα: γελάς και κλαις στην ίδια διαφήμιση. Οι Βρετανοί ήταν κάποτε καλοί στο χιούμορ χαμηλών τόνων, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι παραμένουν καλοί. Οι Γάλλοι, εκτός από μία εταιρεία, βγάζουν σκουπίδια. Οι Ιταλοί δίνουν υπερβολική σημασία στο στυλ. Αυτοί που είναι καλοί σήμερα είναι οι Γερμανοί. Εξακολουθούν να μην καταλαβαίνουν την ειρωνεία, όπως δεν την καταλαβαίνουν και οι Αμερικανοί, αλλά είναι πολύ καλοί στα αστεία.

Οι Ελληνες; 

Πρόσεξα μερικές ελληνικές διαφημίσεις που είχαν φωτογραφία πρώτης γραμμής - τόσο καλή όσο των Αργεντίνων, που έχουν την καλύτερη στον κόσμο. Βρίσκω, όμως, θλιβερή μια έλλειψη τόλμης την κρίσιμη στιγμή. Στο τέλος βάζουν όλες τις πληροφορίες για τις διαφορετικές βερσιόν του προϊόντος, την τιμή, το σλόγκαν, το λόγκο. Μ' ένα κόψιμο στον υπολογιστή θα μπορούσαν να είναι εξαιρετικές.

____________

Διαβάστε

Στίβεν Κλάιν, Ουίλιαμ Λάις, Ζακλίν Μποτερίλ, Σατ Τζάλι, «Διαφήμιση και επικοινωνία: Η κατανάλωση στην εποχή των μέσων επικοινωνίας», μτφρ. Κάτια Μεταξά, εκδ. Καστανιώτη, 2008

Αναλυτική και περιεκτική κριτική εισαγωγή στη διαφήμιση, που διερευνά την ιστορική της πορεία, τις πρακτικές της και την πολύπλοκη σχέση της με την κοινωνία και την οικονομία.

____________

Πληκτρολογήστε

 www.neilfrench.com

Στην ιστοσελίδα τού Νιλ Φρεντς παρουσιάζονται οι καλύτερες έντυπες και τηλεοπτικές διαφημιστικές εκστρατείες του, η καθεμιά με το παρασκήνιο της δημιουργίας της. Ο διαφημιστής προσφέρει, επίσης, εν είδει απολογίας, τη δική του εκδοχή για το σεξιστικό, όπως θεωρήθηκε, σχόλιο που οδήγησε στην παραίτησή του.

-*-