14/12/11

Η ιστορία του προφυλακτικού

[Εψιλον, 11/12/11]

Αν εξαιρέσουμε τη δεκαετία του ’80 με τη ραγδαία εξάπλωση του HIV-AIDS, η περίοδος στην οποία διαδόθηκε κατεξοχήν το προφυλακτικό στη Δύση ήταν ο μεσοπόλεμος. Πολλοί είναι οι λόγοι: η έντονη σεξουαλική συμπεριφορά των στρατιωτών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η σεξουαλική απελευθέρωση μετά τον πόλεμο, η έξαρση των αφροδίσιων, η βελτίωση των υλικών και των μεθόδων παραγωγής των προφυλακτικών και οι νέες εκστρατείες εμπορικής προώθησης.

Ο μεταμοντερνισμός στο μουσείο

[Εψιλον, 20/11/11]

Ζαν Πολ Γουντ και Αντόνιο Λόπεζ:
Φόρεμα εγκυμοσύνης σχεδιασμένο για τη Γκρέις Τζόουνς, 1979
Με αφορμή την έκθεση «Μεταμοντερνισμός: Στυλ και Ανατροπή 1970-1990», που παρουσιάζεται στο Μουσείο Βικτόρια και Αλμπερτ του Λονδίνου από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι τις 15 Ιανουαρίου, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Χάρι Κούνζρου διαπίστωσε στην Γκάρντιαν το τέλος του μεταμοντερνισμού. Το άρθρο του, με τον εύγλωττο τίτλο «Μεταμοντερνισμός: Από την πρωτοπορία στο μουσείο», ανήγγειλλε, με μια κάπως ασαφή διατύπωση, «το τέλος του μεταμοντερνισμού και την αυγή της μετανεωτερικότητας».


Ασλεϊ Φρόλεϊ: Μήπως τα λεφτά φέρνουν την ευτυχία;

[Εψιλον, 13/11/11]

Πηγή: adiaforia.pblogs.gr  
Πρόσφατα, σ' ένα πάνελ ομιλητών στην Ελληνοαμερικανική Ενωση (στο πλαίσιο των διεθνών εκδηλώσεων του ετήσιου βρετανικού φεστιβάλ συζητήσεων Battle of Ideas), τέθηκε το προκλητικό ερώτημα: «Η Ελλάδα είναι έτοιμη για μια δόση ευτυχίας;». Εμμέσως πλην σαφώς, το ερώτημα αναφερόταν στην έκτη δόση του δανείου που αναμένουμε στην Ελλάδα σαν μάννα εξ ουρανού και παρέπεμπε στο γνωστό φιλοσοφικό ερώτημα «τα λεφτά φέρνουν την ευτυχία;». Ή αλλιώς, όπως επισημάνθηκε στη συζήτηση, υπενθυμίζοντας γνωστό σλόγκαν τράπεζας που γνώρισε δόξες και ως γκράφιτι στους τοίχους της Αθήνας: «Η ευτυχία γράφεται με ε(υρώ)»;. Οι ερωτήσεις αυτές δεν είναι αθώες. Μας το θυμίζει μια ομιλήτρια από το πάνελ της συζήτησης, η Ασλεϊ Φρόλεϊ, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Κεντ, ειδικευμένη στον τομέα της προβληματοποίησης των εννοιών «ευτυχία» και «ευημερία». Η Φρόλεϊ έχει μελετήσει πώς η έννοια της ευτυχίας έχει χρησιμοποιηθεί τα τελευταία 150 χρόνια στον αγγλικό τύπο και σε ορισμένες αμερικανικές εφημερίδες, μας προειδοποιεί για τις συνέπειες της περίεργης συνάντησης της ευτυχίας με την πολιτική.

Λε Κορμπιζιέ: Το ταξίδι στην Ανατολή

[Εψιλον, 16/10/11]

Φωτογραφία του Λε Κορμπιζιέ στην Ακρόπολη
Εφοδιασμένος με τον ταξιδιωτικό οδηγό Baedeker, την καινούργια του φωτογραφική μηχανή Cupido 80 και τον φίλο του Αύγουστο Κλινστάιν, φοιτητή Ιστορίας της Τέχνης, ο αρχιτέκτονας που επηρέασε όσο λίγοι τη δυτική αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα έκανε το 1911, ένα μεγάλο ταξίδι για να μελετήσει από κοντά την αρχιτεκτονική της νότιας και ανατολικής Ευρώπης. Τότε ακόμη λεγόταν Σαρλ Εντουάρ Ζανερέ (το ψευδώνυμο Λε Κορμπιζιέ το υιοθέτησε αργότερα) και ήταν 24 χρονών. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε αποφοιτήσει από τη Σχολή Εφαρμοσμένης Τέχνης της γενέτειράς του, της ελβετικής πόλης Λα Σο ντε Φον, και στο μεσοδιάστημα είχε ταξιδέψει στη βόρεια Ιταλία και τη Γερμανία, είχε σπουδάσει αρχιτεκτονική στη Βιέννη και είχε κάνει την πρακτική του άσκηση σε σπουδαία αρχιτεκτονικά γραφεία στο Παρίσι και στο Βερολίνο.

"Γλυκειά μου Αγάπη": Επιστολές του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ στη γυναίκα του, Βέρα

[Εψιλον, 9/10/11]

Βέρα και Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ
(Πηγή: vlah-dee-mer)
Το φθινόπωρο του 1942, όταν ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ έγραψε στη γυναίκα του τις επιστολές που δημοσιεύει την επόμενη εβδομάδα, πρώτη φορά στην Ελλάδα, το περιοδικό Δέκατα, λίγοι είχαν ακούσει στην Αμερική το όνομα του συγγραφέα που θα σφράγιζε όσο λίγοι την αμερικανική λογοτεχνία και ακόμη λιγότεροι είχαν διαβάσει τα βιβλία του.

Κάνοντας Focus στο "Τώρα"

[Εψιλον, 2/10/11]

Η αρχή έγινε τον περασμένο Απρίλιο, στα μέσα του εξαμήνου, όταν η υπεύθυνη φωτογραφικού τμήματος του «ΕΨΙΛΟΝ» επισκέφθηκε τη σχολή φωτογραφίας, βίντεο και νέων τεχνολογιών Focus, καλεσμένη του φωτογράφου Παύλου Φυσάκη, που διδάσκει στη σχολή τα μαθήματα «Καλλιτεχνική φωτογραφία» και «Ρεπορτάζ». Εκεί που η Νικάνδρη Κουκουλιώτη μιλούσε με τους σπουδαστές για τη φύση της συνεργασίας φωτογράφων και περιοδικών, δηλαδή τις αναθέσεις θεμάτων, τις αισθητικές απαιτήσεις των υπευθύνων των περιοδικών, τις σφιχτές και αυστηρές προθεσμίες, της ήρθε η ιδέα: γιατί να μη δουλέψουν τα παιδιά -όσα θέλουν- ένα φωτογραφικό πρότζεκτ σε συνεργασία με το «ΕΨΙΛΟΝ», με σκοπό το πρότζεκτ να δημοσιευτεί στο περιοδικό;

Μαρίνα Λεγάκη - Τάσος Γκαϊντατζής: Πάθος για τις εκδόσεις


Κάποτε υπήρχαν μόνο τα φανζίν (fanzine, από το fan [: οπαδός] και magazine [: περιοδικό]· ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1940 από ένα περιοδικό επιστημονικής φαντασίας), αυτοσχέδιες εκδόσεις, τυπωμένες με φτηνά μέσα, που αντανακλούσαν το πάθος των δημιουργών τους για ένα συγκρότημα, ένα λογοτεχνικό είδος, μια πολιτική ιδεολογία, ένα κίνημα τέχνης, ο,τιδήποτε. Τα λιγοστά τεύχη τους χαρίζονταν ή ανταλλάσσονταν με άλλα φανζίν ή πωλούνταν χέρι με χέρι, διακινούνταν πάντως έξω από τις καθιερωμένες δομές διακίνησης.

20/10/11

Κένζι Χιγκούτσι: «Πίσω από την ωραία φράση "ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας" υπάρχουν εργάτες που υποφέρουν»

[Εψιλον, 5/6/2011]

Πηγή: smh.com.au 
Ο Κένζι Χιγκούτσι (Kenji Higuchi) αφιέρωσε τη ζωή του φωτογραφίζοντας εργαζόμενους στα πυρηνικά εργοστάσια της Ιαπωνίας. Κατάφερε να μπει σε χώρους που οι εταιρείες πυρηνικής ενέργειας απαγορεύουν την φωτογράφιση. Το έργο του παρουσιάζει τη φριχτή πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα του ιαπωνικού οικονομικού θαύματος:  δεν τηρούνται βασικά μέτρα ασφαλείας, οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες, και η υγεία των χαμηλότερων τάξεων θυσιάζεται στο βωμό της οικονομικής ανάπτυξης.

Ρούντολφ Μπράζντα: Από το ροζ τρίγωνο στο χρίσμα του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής

[Εψιλον, 5/6/11]


Πηγή: tetu.com
Τον Απρίλιο, η Γαλλία απένειμε το χρίσμα του Ιππότη του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής στον τελευταίο, όπως γνωρίζουμε, άνθρωπο στη ζωή που φόρεσε στο πέτο του ροζ τρίγωνο, το διακριτικό σημάδι που φορούσαν οι ομοφυλόφιλοι στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Λέγεται Ρούντολφ Μπράζντα και είναι 98 χρονών, αλλά φαίνεται τουλάχιστον είκοσι χρόνια νεώτερος.  Μετακινείται με αναπηρικό καροτσάκι και μιλά αργά, αλλά με ειρμό, σχεδόν πάντα στα γερμανικά. Έγινε γνωστός πριν τρία χρόνια, όταν αποφάσισε να μιλήσει δημόσια για όσα φοβερά έζησε πριν επτά δεκαετίες.

Θία Χάλο: Η μνήμη του ξεριζωμού και ο ξεριζωμός της μνήμης


[Έψιλον, 29/5/11]

Πηγή: press-gr.blogspot.com
Οταν το βιβλίο «Ούτε το όνομά μου - Γενοκτονία και επιβίωση: μια αληθινή ιστορία του Πόντου» τοποθετήθηκε στα ράφια των αμερικανικών βιβλιοπωλείων το 2000, ήταν το πρώτο βιβλίο που υπήρχε στην Αμερική για το θέμα, σύμφωνα με τη συγγραφέα του, και ο αντίκτυπός του ήταν τεράστιος. Το βιβλίο συνέβαλε στην αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων από την πολιτεία της Νέας Υόρκης (αναφέρεται στο βιβλίο η σχετική διακήρυξη, με υπογραφή τού τότε κυβερνήτη Τζορτζ Πατάκι (ουγγρικής καταγωγής, κι ας μοιάζει με ελληνικό το όνομά του) και αργότερα από άλλες πολιτείες.

Μοντερνισμός: μια ιστορική αναδρομή


[Εψιλον, 8/5/11]

Οτο Νόιρατ: Isotypes (πηγή: swisslegacy.com)
Ο 20ός αιώνας βρήκε την Ευρώπη στο μέσο τεράστιων αλλαγών. Τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν έρθει τα πάνω κάτω στις επιστήμες, την οικονομία, τις κοινωνικές σχέσεις και την πολιτική: εκβιομηχάνιση, καπιταλισμός, κυριαρχία της αστικής τάξης, δημιουργία προλεταριάτου, σύγχρονες μεγαλουπόλεις, σιδηρόδρομος, τηλέγραφος, κοινή ώρα σε κάθε χρονική ζώνη, κοινωνικές και πολιτικές επαναστάσεις, εθνικιστικά κινήματα, αποικιοκρατία. Η κοσμοαντίληψη που συνόδευσε αυτές τις αλλαγές ονομάστηκε νεωτερικότητα. Τη χαρακτήριζε η πεποίθηση των ανθρώπων ότι ζουν σε μια κοινωνία διαφορετική, καλύτερη από την προηγούμενη.

Η ιδιαίτερη ευαισθησία των παιδικών εκδόσεων της Νοεμί Σματζά


[Εψιλον, 30/4/11]

Πριν ένα χρόνο, η Νοεμί Σματζά έλεγε σε φίλους και γνωστούς της στην
Καλαμάτα την ιδέα της να δημιουργήσει, παρά την οικονομική κρίση, έναν
εκδοτικό οίκο που θα εκδίδει παιδικά βιβλία απ'αυτά που τόσο της
άρεσαν όσο ζούσε στη Γαλλία. Οι περισσότεροι την αποθάρρυναν. Φοβόνταν
μήπως το ελληνικό κοινό βρει τα συγκεκριμένα βιβλία πολύ ευαίσθητα και
διακριτικά και δεν τα προτιμήσει. <<Οκέι, θα το δούμε>>, είπε η Νοεμί. Η
ανταπόκριση που έχει, έχοντας εκδώσει από το Νοέμβριο έξι βιβλία κι
ένα βιβλίο - σιντί με 23 νανουρίσματα από διάφορες χώρες, την έχει
εντυπωσιάσει. Έχει μάλιστα διαπιστώσει ότι τα πιο ευαίσθητα και
διακριτικά βιβλία είναι αυτά που κινούνται περισσότερο.

18/10/11

Δημήτρης Χριστοδούλου: «Να προσηλωθούμε σ' έναν ανώτερο σκοπό - να επενδύσουμε στη βιομηχανία και στη γεωργία, στην εκπαίδευση, στην έρευνα»


[Εψιλον, 23/4/11]

Δείχνει να χαίρεται περισσότερο τον ενθουσιασμό των μαθητών που άκουσαν πρόσφατα μια ομιλία του για τον Ευκλείδη, τον Αρχιμήδη και τα Μαθηματικά της αρχαίας Αλεξάνδρειας (κυκλοφορεί στις εκδόσεις Ευρασία), παρά τα βραβεία που έχει πάρει, ακόμα και το κορυφαίο βραβείο Bocher της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρείας, που πήρε το 1999 (το Bocher και ορισμένα άλλα βραβεία Μαθηματικών θεωρούνται αντίστοιχα του Νόμπελ, το οποίο δεν απονέμεται στα Μαθηματικά). Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους μαθηματικούς στον κόσμο στον κλάδο με τον οποίο ασχολείται (θεωρία των μη γραμμικών συστημάτων μερικών διαφορικών εξισώσεων υπερβολικού τύπου, σε συνδυασμό με τη γεωμετρική ανάλυση, και με εφαρμογή στη γενική θεωρία της σχετικότητας και στη μηχανική των ρευστών). Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1951. Εγινε δεκτός στο Πρίνστον για μεταπτυχιακές σπουδές στη Φυσική πριν κλείσει τα 17 και μέσα σε τρία χρόνια ολοκλήρωσε το διδακτορικό του. Λίγο αργότερα ανακάλυψε ότι η κλίση του δεν ήταν η Φυσική, αλλά τα Μαθηματικά. Οντας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών, διδάχτηκε Γεωμετρία κοντά στον κινέζο μαθηματικό Γιάου και στη συνέχεια πήγε καθηγητής Μαθηματικών στο φημισμένο Ινστιτούτο Κουράντ, στη Νέα Υόρκη. Το 1991, 40 χρονών, έγινε καθηγητής Μαθηματικών στο Πρίνστον, το κορυφαίο ίδρυμα παγκοσμίως στα Μαθηματικά, όπου έμεινε δέκα χρόνια. Από το 2001 περνά ένα μέρος του χρόνου του στην Ελλάδα και το υπόλοιπο στη Ζυρίχη, όπου είναι καθηγητής Μαθηματικών και Φυσικής στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ελβετίας (ΕΤΗ). [Ο Δημήτρης Χριστοδούλου, μαθηματικός, καθηγητής στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ελβετίας (ΕΤΗ), απαντά στις ερωτήσεις του Εψιλον για το επετειακό τεύχος των 20 χρόνων του περιοδικού με θέμα "Ανάσταση - Αισιοδοξία"]

Κώστας Τσιαμπάος: «Να πάρουμε πρωτοβουλίες, να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας, να βρούμε τι θέλουμε και να το κάνουμε πράξη»


[Εψιλον, 23/4/11]

Πώς ο τρόπος που ζω και εργάζομαι επηρεάζει τους άλλους; Τι μπορώ ν' αλλάξω για να βελτιώσω τα πράγματα; Πώς το αρχιτεκτονικό έργο αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του; Με μια φράση: πώς η μονάδα επηρεάζει το σύνολο; Μ' αυτά τα ερωτήματα στο μυαλό, ο νέος αρχιτέκτονας Κώστας Τσιαμπάος, διδάκτορας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (με μάστερ από το Columbia της Νέας Υόρκης), προσέρχεται στην αρχιτεκτονική, δημιουργώντας τόσο στο πεδίο της θεωρίας όσο και σ' αυτό της πράξης. Στους καρπούς της εργασίας του περιλαμβάνονται η πρόσφατη μελέτη «Κατασκευές της όρασης: Από τη θεωρία του Δοξιάδη στο έργο του Πικιώνη» (εκδ. Ποταμός, 2010) και όχι λίγες κατασκευές χώρων και κτηρίων: κατοικίες, καταστήματα, καφέ, βιβλιοπωλεία κ.ά. [Ο αρχιτέκτονας Κώστας Τσιαμπάος απαντά στις ερωτήσεις του Εψιλον για το επετειακό τεύχος των 20 χρόνων του περιοδικού με θέμα: Ανάσταση - Αισιοδοξία]

Intelligence Report: το περιοδικό που ξεσκεπάζει την αμερικανική ακροδεξιά


[Εψιλον, 17/4/11]

Αν η επιτυχία ενός περιοδικού που έχει στόχο να ξεσκεπάσει τις ακροδεξιές οργανώσεις μπορεί να κριθεί από τον αριθμό των ακροδεξιών επιθέσεων που έχει δεχτεί, τότε το «Intelligence Report», που εκδίδεται στις ΗΠΑ από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Southern Poverty Law Center (SPLC), είναι εξαιρετικά επιτυχημένο. Τα παλιά γραφεία της οργάνωσης στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμας καταστράφηκαν το 1983 από φωτιά που έβαλαν μέλη της Κου Κλουξ Κλαν (ΚΚΚ). Εξω από τα τωρινά γραφεία, σε άλλη περιοχή της πόλης, έχουν διαδηλώσει κατά καιρούς ναζιστικές ομάδες, ομάδες της Κου Κλουξ Κλαν και άλλες ακροδεξιές οργανώσεις. Περισσότεροι από είκοσι άνθρωποι έχουν συνωμοτήσει κατά της οργάνωσης και το έχουν πληρώσει με φυλάκιση.

Γιάννης Ευσταθιάδης: «Λατρεύω τη μνήμη, απεχθάνομαι τη νοσταλγία»


[Εψιλον, 3/4/11]

Δεν είναι πολλοί αυτοί που κάνουν εύκολα τη σύνδεση ανάμεσα στον Γιάννη Ευσταθιάδη και τις πολλαπλές δραστηριότητές του· ίσως επειδή και ο ίδιος κατάφερε να κρατήσει για πολύ καιρό αυτές τις δραστηριότητες χωριστές, αν και σε όλες έχει γνωρίσει εξαιρετικές διακρίσεις. Λογοτεχνία, βεβαίως: το πρώτο βιβλίο -ποίηση- το έβγαλε 15 χρόνων (το αποκήρυξε μαζί με τα δύο επόμενα)· συνέχισε με ποιητικές συλλογές έως το 1998 κι έκτοτε με βιβλία πεζογραφίας (πιο πρόσφατο «Ο Καθρέφτης»), που γνώρισαν κριτικό έπαινο και απέκτησαν φανατικούς αναγνώστες. Διαφήμιση: κειμενογράφος από τα 20 του, υπεύθυνος Δημιουργικού, συνιδρυτής μεγάλης διαφημιστικής εταιρείας και δημιουργός σλόγκαν που έχουν περάσει στο λεξιλόγιο: «Μόνος ή Μάνος», «Ο επιμένων Ελληνικά», «Κουτί κουτί», «Εργο Τρίτση» ή το τραγούδι της Σερενάτας (του ωδείου, των δύο, του ενός, του μηνός, του οίκου, του ανηλίκου...) και άλλων. Γαστρονομία: κείμενα για την πνευματική και την κοινωνική πλευρά της τροφής, υπογεγραμμένα με το ψευδώνυμο Απίκιος, που άφησαν εποχή στη γαστρονομική γραφή. Και μουσική: κείμενα για την κλασική μουσική και την τέχνη της ακρόασης στην παλιά στήλη «Αντιστίξεις» της «Καθημερινής»· μια τεράστια και σημαντική συλλογή δίσκων και σπάνιου ηχητικού υλικού· και σημαντικές εκπομπές στο Τρίτο Πρόγραμμα. Είδωλα όλα αυτά ενός και μόνου ανθρώπου που, εδώ και πενήντα χρόνια, από τα μέσα της εφηβείας του, καθρεφτίζεται συνεχώς στη γραφή, φωτισμένος απαλά από μια λάμπα γραφείου.

Τζον Γκαλιάνο: Όταν ο αντισημιτισμός έρχεται στη μόδα


[Εψιλον, 27/3/11]

Τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης επέλεξαν να παρουσιάσουν τα μεθυσμένα αντισημιτικά και αντιασιατικά λόγια που κατηγορείται ότι απηύθυνε σε τρεις περιπτώσεις ο Τζον Γκαλιάνο σε αγνώστους σ' ένα μπαρ του Παρισιού («Τον Χίτλερ τον αγαπώ, άνθρωποι σαν εσάς θα ήταν σήμερα νεκροί, οι μανάδες σας, οι παππούδες σας θα ήταν νεκροί στους θαλάμους αερίων» είπε την τελευταία φορά σ' ένα ζευγάρι που τον κατέγραφε σε βίντεο) σαν μια ιστορία αυτοκαταστροφής, απ' αυτές που δίνουν τροφή στα ντοκιμαντέρ για τη ζωή διασημοτήτων του Ε-Channel.

Τυνησία: Οάσεις δημοκρατίας στην έρημο της ανελευθερίας


[Εψιλον, 20/3/11]

Για κάποιες σύντομες περιόδους στη σύγχρονη ιστορία της, αυτή η χώρα, που κατέληξε να την κυβερνά ένα από τα πιο ανελεύθερα καθεστώτα, ήταν πρότυπο δημοκρατίας για τον ισλαμικό κόσμο: το πρώτο ισλαμικό κράτος που απαγόρευσε την πολυγαμία και θέσπισε έναν από τους πιο φιλελεύθερους κώδικες οικογενειακού δικαίου· η χώρα που ίδρυσε την πρώτη οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αφρική και τον αραβικό κόσμο· η χώρα όπου είχε αναπτυχθεί συνδικαλιστικό κίνημα ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα και που έχει πλούσια ιστορία κοινωνικών και οικονομικών διεκδικήσεων.

Οταν οι πολίτες κηρύσσουν στάση πληρωμών

[Εψιλον, 20/2/11]

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές του κινήματος για την κατάργηση της αύξησης του εισιτηρίου στα μέσα μαζικής μεταφοράς, που έγινε γνωστό ως Κίνημα «Δεν πληρώνω» (τίτλος εμπνευσμένος από το θεατρικό έργο του Ντάριο Φο «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω»), ήταν ο τρόπος που παρουσίασαν το κίνημα τα περισσότερα φιλοκυβερνητικά μέσα μαζικής ενημέρωσης.

16/10/11

ΜΙΕΤ: Οι ξεχωριστές εκδόσεις ενός τραπεζικού ιδρύματος

[Εψιλον, 13/3/11]

Τα ονόματα Φερνάντ Μπροντέλ, Ερικ Χομπσμπάουμ και Ερνστ Γκόμπριτς είναι σήμερα πασίγνωστα σε όσους έχουν μιαν επαφή με τα γράμματα και τις τέχνες στην Ελλάδα· όταν όμως το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) πρωτοκυκλοφόρησε κορυφαία έργα τους στα ελληνικά (του Χομπσμπάουμ το «Εποχή του κεφαλαίου 1848-1875» το 1994, μέρος της περίφημης τριλογίας του, του Μπροντέλ το «Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β' της Ισπανίας» το 1991 και του Γκόμπριτς το «Χρονικό της Τέχνης» το 1998), λίγοι τούς ήξεραν, εκτός από τους ειδικούς.

Αντζελα Ισμαήλος: Για την μπαναλιτέ του Χόλιγουντ και το παιδικό ριζόγαλο στον Πειραιά

[w/e, Δεκέμβριος 2010]

Τελευταία, η Άντζελα Ισμαήλος μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στην Νέα Υόρκη και την Ελλάδα, προετοιμάζοντας το σενάριο και τα γυρίσματα της νέας της ταινίας που ξεκινούν το Μάρτιο στην Πάτμο. Στην προηγούμενη ταινία της, το ντοκιμαντέρ Μεγάλοι Σκηνοθέτες (Great Directors), μίλησε με δέκα σκηνοθέτες της Ευρώπης και της Αμερικής, που σφράγισαν την ιστορία αυτού που πολλοί κριτικοί αποκαλούν κινηματογράφο τέχνης. Η ταινία συμμετείχε στα Φεστιβάλ Κανών και Βενετίας και σύστησε την Άντζελα Ισμαήλος (κόρη ενός Έλληνα εφοπλιστή της παλιάς γενιάς και σύζυγος ενός εφοπλιστή της νεώτερης) στο σινεφίλ κοινό και στους δημοσιογράφους. Κάποιοι από αυτούς ανακάλυψαν όχι μόνο μια γυναίκα δοσμένη στην τέχνη από μικρή αλλά και μια γυναίκα που ζει στους υψηλούς καλλιτεχνικούς και κοσμικούς κύκλους της Νέας Υόρκης.

Η Βικτόρια Χίσλοπ ξετυλίγει το νήμα που τη δένει με την Ελλάδα

[w/e, Νοέμβριος 2010]

Η Βικτόρια Χίσλοπ έκανε στην Ελλάδα φίλους αληθινούς, που δεν την ζηλεύουν, και βρήκε, κατά κάποιο τρόπο, τον εαυτό της. Γι’αυτό και μας έρχεται ξανά και ξανά, πότε για διακοπές, πότε για να παρουσιάσει τα βιβλία της, πότε για να βρεθεί στα γυρίσματα της σειράς του ΜΕGA και πότε για να προετοιμάσει το τρίτο της μυθιστόρημα, η υπόθεση του οποίου διαδραματίζεται στην Ελλάδα. Στο διήγημα που χάρισε πέρσι στην Oxfam, τη διεθνή οργάνωση κατά της φτώχειας, η Βικτόρια μιλούσε για τις διαδηλώσεις στην Αθήνα. Στο μυθιστόρημα που γράφει τώρα (The Thread – Το Νήμα, εκδ. Διόπτρα) με ήρωα ένα μικρό αγόρι, το Δημήτρη, επιχειρεί να εξηγήσει, στον εαυτό της πρωτίστως, τη δυνατή της σχέση με την Ελλάδα – τόσο δυνατή που όχι μόνο έμαθε ελληνικά αλλά και κατάφερε να μην την πειράζει το τσιγάρο.

Σταύρος Καρέλης - Machine-A: Η εναλλακτική μόδα στο Λονδίνο μιλάει ελληνικά

[w/e, Ιούνιος 2010]

Οι βιτρίνες του σοκάρουν συχνά, το ίδιο και πολλά από τα έργα τέχνης νέων καλλιτεχνών που εκτίθενται στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κι όσο για τα ρούχα, είναι ό,τι πιο φρέσκο, ανατρεπτικό και δημιουργικό έχει να παρουσιάσει η εναλλακτική σκηνή του Λονδίνου. Το MACHINE-A άνοιξε σ’ένα παλιό, ατμοσφαιρικό ραφείο της οδού Berwick στο Σόχο τον Απρίλιο του 2009 (το πρώτο του όνομα ήταν DIGITARIA) κι από τότε έχει εξελιχτεί σε ναό της μόδας και της εναλλακτικής καλλιτεχνικής έκφρασης, κατακτώντας την αποδοχή του δύσκολου κοινού του Λονδίνου.

Deux Hommes: "Οι Έλληνες ντυνόμαστε λες και είμαστε σε αμερικάνικη λουτρόπολη"

[w/e, Ιούνιος 2010]

Στην αρχή, κάποιοι τους έλεγαν Ντιουξ ή Ντέουξ ή Ντεξ Ομ αλλά από τότε έχουν περάσει δεκατρία χρόνια και οι Deux Hommes έχουν πια κατακτήσει, και με το παραπάνω, αυτό που οι αγγλοσάξωνες θεωρούν το πιο σημαντικό: να λένε σωστά τ’ όνομά σου (Ντεζ Ομ, φυσικά). Με ρούχα made in Italy και με το βλέμμα στραμμένο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες της μόδας, όχι μόνο για έμπνευση αλλά και ως δίοδο διάθεσης των δημιουργιών τους, ο Δημήτρης Αλεξάκης και ο Γρηγόρης Τριανταφύλλου αντιμετωπίζουν σήμερα την κρίση όπως της πρέπει: με ρεαλισμό.

Επιστροφή στην Αθήνα


[w/e, Ιανουάριος 2010]

Σπούδασαν στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στη Βοστόνη. Έκαναν εκεί τα πρώτα τους επαγγελματικά βήματα, είδαν ευκαιρίες να ανοίγονται και, έκπληξη, αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Αθήνα. Είχαν λόγους σοβαρούς κι ας μοιάζει συντριπτική η σύγκριση: ευκαιρίες υπάρχουν κι εδώ, η ζωή είναι φτηνότερη, το κλίμα καλύτερο, ο έρωτας ανυπόμονος. Πέντε νέες γυναίκες εξηγούν γιατί άφησαν τις αγγλοσαξονικές μητροπόλεις για τα πάτρια εδάφη.

Το ακατάλληλο φιλί


[Εψιλον, 23/1/11]

Η λογοκρισία με στόχο το φιλί μεταξύ δύο αντρών χτύπησε και πάλι, αυτήν τη φορά εκεί που δεν θα το φανταζόταν εύκολα κανείς: στους δύο ελληνικούς μουσικούς σταθμούς, το MTV και το MAD, που, αν μη τι άλλο, απευθύνονται σε νεανικό κοινό και θα ‘πρεπε να έχουν πιο ανοιχτά μυαλά. Και όμως. Στα βίντεο των τραγουδιών «Raise your hand» της Πινκ και «Fireworks» της Κέιτ Πέρι, τη στιγμή που προβάλλεται το στιγμιαίο πλάνο δύο αγοριών που φιλιούνται, τα κανάλια καλύπτουν τα πρόσωπα των αγοριών μ’ ένα «μωσαϊκό», που στέλνει στους θεατές ένα ανατριχιαστικό μήνυμα: στους γκέι ότι ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός δεν δικαιούται να φανεί δημόσια, παρά μόνο καλυμμένος, παραμορφωμένος, με το στίγμα του ακατάλληλου• στους μη γκέι ότι είναι θεμιτή η απαξίωση του διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού, μια απαξίωση που μπορεί να ξεκινά από το μωσαϊκό στην οθόνη και να καταλήγει, όπως το έχουμε δει, σε λεκτική βία, προπηλακισμούς ή και χειρότερα.

3/7/11

Εναλλακτική ιατρική: Τα παράδοξα των εναλλακτικών και συμπληρωματικών θεραπειών

[Εψιλον, 13/2/11]

Το πρώτο παράδοξο που συναντά κανείς όταν ασχοληθεί κριτικά με τις εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπείες (ΣΕΘ) είναι ότι, παρά τις τεράστιες διαφορές τους, οι θιασώτες τους τις θεωρούν όλες εξίσου αποτελεσματικές. Τι κι αν ο βελονισμός προϋποθέτει ότι μια ενέργεια, το chi, διαπερνά το ανθρώπινο σώμα μέσα από διόδους που ονομάζονται μεσημβρινοί, ενώ η ρεφλεξολογία προϋποθέτει ότι το σώμα χωρίζεται σε δέκα ζώνες που αντιστοιχούν σε μέρη του ποδιού; Τι κι αν η ομοιοπαθητική βασίζεται στην αρχή ότι η ίδια ουσία που προκαλεί μιαν ασθένεια μπορεί και να τη θεραπεύσει, αν αραιωθεί σε δεκάδες εκατομμύρια μέρη νερού ή αλκοόλ, ενώ η βοτανολογία βασίζεται στην αρχή ότι οι ασθένειες προλαμβάνονται και θεραπεύονται με ικανές ποσότητες βοτάνων; Οι υποστηρικτές των ΣΕΘ δεν βλέπουν καμία αντίφαση.

Τουρκικός τύπος: Κατάλογος εφημερίδων

[Εψιλον, 6/2/11]

Αναλυτικός κατάλογος των τουρκικών εφημερίδων με βάση την κυκλοφορία και πληροφορίες για την πολιτική και ιδεολογική τους τοποθέτηση.

Τουρκικά ΜΜΕ: υπερσυγκέντρωση και διαπλοκή

[Εψιλον, 6/2/11]

Η συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης στα χέρια λίγων επιχειρηματικών ομίλων, που δραστηριοποιούνται παράλληλα σε πολλούς κλάδους της οικονομίας, αποτελεί κλειδί για την κατανόηση των τουρκικών μέσων ενημέρωσης. Η πρώτη ματιά στο τοπίο των τουρκικών μέσων δίνει την αίσθηση της πολυφωνίας. Σε όλη την επικράτεια κυκλοφορούν 35 καθημερινές εφημερίδες, από τις οποίες τέσσερεις είναι αθλητικές και τέσσερεις σκανδαλοθηρικές· εκπέμπουν 24 τηλεοπτικοί σταθμοί, από τους οποίους οι 16 είναι μη κρατικοί, και 36 ραδιοφωνικοί σταθμοί, οι 32 από τους οποίους είναι ιδιωτικοί.

Σχολικά βιβλία ιστορίας Ελλάδας και Τουρκίας: η εικόνα του Αλλου

[Εψιλον, 6/2/2011]

Παρότι οι απροκάλυπτα ακραίοι χαρακτηρισμοί για τον εθνικό Αλλο έχουν αφαιρεθεί από τα σχολικά βιβλία Ιστορίας της Ελλάδας και της Τουρκίας εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια, τα βιβλία αυτά, εκτός από εξαιρέσεις, συνεχίζουν να αναπαράγουν μιαν εικόνα  του εθνικού Αλλου διόλου κολακευτική, έτσι που ο Έλληνας για τον Τούρκο και ο Τούρκος για τον Έλληνα είναι ένας αδίστακτος εχθρός που επιβουλεύθηκε και, ευκαιρίας δοθείσης, εξακολουθεί να επιβουλεύεται τα εθνικά δίκαια, συμμαχώντας για το σκοπό αυτόν με τους δυνατούς της Γης. Αντιστοίχως, ο εθνικός εαυτός είναι άλλοτε το θύμα της ανίερης συμμαχίας του εθνικού Αλλου με τους ισχυρούς και άλλοτε το ιστορικό υποκείμενο που, με γενναιότητα και αυτοθυσία, καταφέρνει να υπερασπιστεί τα εθνικά δίκαια και να επικρατήσει.

Δημήτρης Γέρος: «Δεν ντρέπομαι να πω ότι εικονογραφώ τα ποιήματα του Καβάφη»

[Εψιλον, 5/12/10]

Εικονογραφείται η ποίηση; Οπτικοποιείται το έργο του Καβάφη; Εδώ και δέκα χρόνια, ο Δημήτρης Γέρος έβγαζε φωτογραφίες που απεικόνιζαν τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες της καβαφικής ποίησης, χρησιμοποιώντας προσωπικότητες των παγκόσμιων γραμμάτων και τεχνών (ανάμεσά τους, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Κάρλος Φουέντες, ο Ζαν Μποντριγιάρ, ο Τζεφ Κουνς, ο Γκορ Βιντάλ) αλλά και καλλίγραμμα μοντέλα. Η δουλειά ολοκληρώθηκε και παρουσιάστηκε στο βιβλίο «Shades of Love» (εκδ. Insight, San Francisco): 70 και πλέον ασπρόμαυρες φωτογραφίες και 69 ποιήματα του Καβάφη, μεταφρασμένα ειδικά για την έκδοση από τον Ντέιβιντ Κόνολι, με πρόλογο του αμερικανού δραματουργού Εντουαρντ Αλμπι, με αναλυτική εισαγωγή του ποιητή και τεχνοκριτικού Τζον Γουντ και με επίλογο του ίδιου του εικαστικού. Το βιβλίο κυκλοφορεί και στην Ελλάδα. Τριάντα πέντε από αυτές τις φωτογραφίες, μαζί με ορισμένα βίντεο προσωπικοτήτων που απαγγέλλουν ποιήματα του Καβάφη, θα παρουσιαστούν στην ομώνυμη έκθεση στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης: Πώς οι φαρμακοβιομηχανίες μαγειρεύουν τα στοιχεία των ερευνών

[Εψιλον, 28/11/10]

Αν και δεν είναι ευρέως γνωστός στην Ελλάδα, ο καθηγητής Ιατρικής Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης είναι ένας από τους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο, σύμφωνα με το έγκυρο αμερικανικό περιοδικό «The Atlantic», που φιλοξένησε αναλυτική παρουσίαση του έργου του. Το 2005 ο καθηγητής Ιωαννίδης δημοσίευσε δύο μελέτες που έχουν γίνει πια σχεδόν κοινός τόπος στην παγκόσμια ιατρική έρευνα. Η πρώτη, δημοσιευμένη στο έγκυρο και γνωστό σήμερα διαδικτυακό επιστημονικό περιοδικό «PLoS Medicine», προέβλεπε υψηλά ποσοστά λάθους στις ιατρικές έρευνες (10% στις καλύτερες έρευνες που υπάρχουν, 80% στην πλειοψηφία των ιατρικών ερευνών). Κατέληγε ότι σε σημαντικό ποσοστό οι ερευνητές μαγείρευαν τα στοιχεία για να εξυπηρετήσουν ίδιους σκοπούς και, μάλιστα, χρησιμοποιούσαν τις επιστημονικές επιθεωρήσεις για να διαστρεβλώσουν τα ευρήματα που δεν συμφωνούσαν με τα δικά τους. Αυτό το άρθρο έχει σήμερα τα περισσότερα κατεβάσματα στην ιστορία του περιοδικού.

Νιλ Φρεντς: «Αμφισβητήστε τα πάντα, μην πιστεύετε τίποτα»

[Εψιλον, 14/11/10]

Ο Νιλ Φρεντς (Neil French) μπήκε στη διαφήμιση μικρός, αφού πρώτα άφησε στη μέση το σχολείο κι απέτυχε ως υπάλληλος μεσιτικού γραφείου, αλλά γρήγορα τη σιχάθηκε κι έφυγε για την Ισπανία, όπου δούλεψε ταυρομάχος και τραγουδιστής σε μπαρ. Αργότερα στο Λονδίνο δούλεψε σε πορνογραφική εταιρεία με διασυν- δέσεις με το κύκλωμα της νύχτας και στη μουσική βιομηχανία ως μάνατζερ των Τζούντας Πριστ. Ξαναμπήκε στη διαφήμιση, άνοιξε και δική του εταιρεία που χρεοκόπησε και, για να ξεφύγει από την εφορία που τον κυνηγούσε, κατέφυγε στη Σιγκαπούρη, όπου έστησε μια νέα διαφημιστική εταιρεία και παρήγαγε διαφημίσεις που άφησαν ιστορία στο χώρο.

Μύθοι και αλήθειες για το φασισμό

[Εψιλον, 24/10/10]

Από πού δανείστηκε τα σύμβολά του ο φασισμός; Πώς βρέθηκαν στην εξουσία ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ;  Ορισμένοι μύθοι και αλήθειες για το φασισμό μέσα από επτά ερωταπαντήσεις.  

____________

1. Πώς πήρε το όνομά του ο φασισμός;

Ετυμολογικά, η λέξη φασισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη φάσιο (fascio), που σημαίνει «δεμάτι», «δεσμός», «ένωση. Το σύμβολό του είναι ο ρωμαϊκός πέλεκυς, ο fascio littorio, τοποθετημένος μέσα σ' ένα δεμάτι βέργες, το οποίο περιέφεραν στα ρωμαϊκά στάδια ενώπιον των ρωμαίων αξιωματούχων για να συμβολίσουν την εξουσία και την ενότητα του κράτους. Ο πολιτικός όρος φασισμός προέρχεται από τις Fasci di Combattimento, δηλαδή ενώσεις μάχης, Ομάδες Μάχης - το κίνημα που ίδρυσε ο Μουσολίνι στις 23 Μαρτίου 1919. Εκείνη την ημέρα ένα ετερόκλητο πλήθος περισσότερων από 100 πρώην μελών των ιταλικών ειδικών δυνάμεων, φιλοπόλεμων συνδικαλιστών, φουτουριστών διανοούμενων και άλλων, συγκεντρώθηκε στο κτήριο της Βιομηχανικής και Εμπορικής Συμμαχίας του Μιλάνου, στην πλατεία Σαν Σεπόλκρο, για να κηρύξει «πόλεμο ενάντια στο σοσιαλισμό... επειδή έχει εναντιωθεί στον εθνικισμό.

2. Πώς βρέθηκε στην εξουσία ο Μουσολίνι; 

Πολλοί πιστεύουν ότι ο Μουσολίνι κατέκτησε την εξουσία της Ιταλίας ύστερα από την επιτυχημένη βίαιη «πορεία προς τη Ρώμη» το φθινόπωρο του 1922. Η αλήθεια είναι διαφορετική. Οπως είδαμε, ο Μουσολίνι ίδρυσε τις φασιστικές Ομάδες Μάχης το 1919. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου οι φασιστικές Ομάδες Μάχης έπαθαν πανωλεθρία. Τα μέλη τους δεν ξεπερνούσαν τα 870 στο τέλος της χρονιάς. Η ανάκαμψη ξεκίνησε χάρη σε μια τακτική βίας που ανέπτυξαν, το squadrismo. Ο όρος προέρχεται από τις λέξεις squadre d'azione, δηλαδή «ομάδες δράσης» - οι οποίες, με την ανοχή ή και τη συνέργεια μεγαλογαιοκτημόνων και τοπικών αρχών, άρχισαν τις βίαιες επιθέσεις σε πόλεις της βόρειας Ιταλίας εναντίον εσωτερικών εχθρών, μεταναστών και ιδίως σοσιαλιστών, οι οποίοι βρίσκονταν σε μεγάλη άνοδο στις αγροτικές περιοχές. Η βία μετέτρεψε τις φασιστικές Ομάδες σε μαζικό κίνημα. Στα τέλη του 1920 τα μέλη τους έφτασαν στα 20.000, τον Απρίλιο του 1921 είχαν γίνει σχεδόν 100.000 και τον επόμενο μήνα σχεδόν 188.000.

Το φθινόπωρο του 1922, έχοντας καταλάβει ολόκληρες πόλεις της βόρειας Ιταλίας, περίπου 20.000 μέλη των ομάδων δράσης έβαλαν γραμμή προς τη Ρώμη. Το ιταλικό πολιτικό σύστημα βρισκόταν σε κρίση - με τον Λουίτζι Φάκτα, ένα μέλος της Κεντροαριστεράς, να λειτουργεί σχεδόν ως υπηρεσιακός πρωθυπουρ- γός. Και όμως, ο Φάκτα κατάφερε να ανακόψει την πορεία των μελανοχιτώνων -λιγότεροι από τους μισούς κατάφεραν να φτάσουν στη Ρώμη, σε κατάσταση σχεδόν εξαθλίωσης- και ήταν έτοιμος να επιβάλει στρατιωτικό νόμο. Ομως, ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ' αρνήθηκε την τελευταία στιγμή να υπογράψει το σχετικό διάταγμα ή να εξετάσει εναλλακτικές κινήσεις και προσέφερε την πρωθυπουργία στον Μουσολίνι. Αργότερα, για να εδραιώσει το μύθο ότι οι μελανοχίτωνες κατέλαβαν με τη δύναμή τους την εξουσία, ο Μουσολίνι καθιέρωσε την 28η Οκτωβρίου ως εθνική γιορτή και πρώτη μέρα του Φασιστικού Νέου Ετους με το νέο ημερολόγιο του 1927.

3. Τι σημαίνει ναζισμός; 

Η λέξη προέρχεται από τα αρχικά των δύο πρώτων λέξεων της ονομασίας του Εθνικού Σοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος (NSDAP). Αυτή η ονομασία δόθηκε στο παλιό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (DAP) τον Φεβρουάριο του 1920, κατά την πρώτη του μαζική συγκέντρωση στο Μόναχο, σε κοινό περίπου 2.000 ατόμων, όπου παρουσιάστηκαν από τον Χίτλερ -βασικό ομιλητή τότε του κόμματος- τα γνωστά 25 σημεία του ναζιστικού προγράμματος.

4. Πώς βρέθηκε στην ηγεσία των ναζί ο Χίτλερ; 

Το Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (DAP) δημιουργήθηκε το 1919 από έναν ρατσιστή και αντισημίτη μηχανικό εργοστασίου - ένα από τα πολλά εθνικιστικά και αντικομμουνιστικά κόμματα που δημιουργήθηκαν στη Γερμανία μετά τη γερμανική ήττα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Χίτλερ, ένας πρώην αποτυχημένος φοιτητής Καλών Τεχνών, εθελοντής δεκανέας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και νυν πράκτορας του στρατού, με αρμοδιότητα να δίνει αναφορά για τις νέες εθνικιστικές ομάδες, παρευρέθηκε σε μια συνάντηση των 54 μελών του DAP τον Σεπτέμβριο του 1919 και γοητεύτηκε από τις ιδέες του. Εγινε το 55ο μέλος του κόμματος και, σύντομα, ο φλογερός του ρήτορας που προσέλκυε ακροατήριο. Τον Φεβρουάριο του 1920 παρουσιάστηκαν τα 25 σημεία του προγράμματος και τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου ο Χίτλερ συνταξιοδοτήθηκε από το στρατό και έγινε διευθυντής προπαγάνδας του κόμματος. Τον Ιούλιο του 1921 ανέλαβε την απόλυτη ηγεσία κι έμεινε γνωστός ως φίρερ, δηλαδή ηγέτης.

5. Τι σημαίνουν τα σύμβολα του ναζισμού;

Η σβάστικα, το κεντρικό σύμβολο του NSDAP, ήταν αρχαίο σύμβολο ήδη από τη νεολιθική περίοδο και απαντά σε πολλές ανατολικές θρησκείες. Στην Ευρώπη πριν από τον Μεσοπόλεμο τη χρησιμοποιούσαν πολλές ρατσι- στικές και λαϊκές ομάδες ως σύμβολο του ήλιου. Ο κομματικός χαιρετισμός Heil σημαίνει ρωμαλέος και μάλλον προϋπήρχε σε διάφορες εθνικοσοσιαλιστικές ομάδες νεολαίας. Ο Χίτλερ αντιλήφθηκε τη δύναμη της μαζικής επικοινωνίας που τότε γεννιόταν ως μέσο (μέχρι τότε το πολιτικό σύστημα δεν ήταν μαζικό, αλλά στην πραγματικότητα αφορούσε έναν στενό κύκλο ευγενών) και χρησιμοποίησε με επιτυχία διάφορα σύμβολα, τελετουργίες και μαζικές εκδηλώσεις για να προκαλέσει αισθήματα συγκίνησης και ενθουσιασμού σε μεγάλες μάζες ανθρώπων.

6. Πώς βρέθηκε στην εξουσία ο Χίτλερ; 

Η πρώτη του απόπειρα να έρθει στην εξουσία με πραξικόπημα, το φθινόπωρο του 1923, εκμεταλλευόμενος την κρίση της Γερμανίας μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, καταπνίγηκε: μια εθνικιστική συγκέντρωση σε μια μπιραρία του Μονάχου (με την οποία ο Χίτλερ προσπάθησε να πάρει πραξικοπηματικά την τοπική εξουσία) διαλύθηκε από την αστυνομία, ο Χίτλερ συνελήφθη και το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα κηρύχτηκε παράνομο.

Η ευκαιρία τού δόθηκε και πάλι το 1930, μέσα στην κρίση που έζησε η Γερμανία μετά το παγκόσμιο οικονομικό κραχ. Πριν από το κραχ, στις εκλογές του 1928, οι ναζί είχαν πάρει μόνο το 2,8% των ψήφων. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1930, λίγους μήνες μετά την πτώση τής τότε κυβέρνησης και του αδιεξόδου του πολιτικού συστήματος (αδιέξοδο στο οποίο συνέβαλαν πολύ οι ίδιοι οι ναζί με μια εκστρατεία τρομοκρατίας), οι τελευταίοι πήραν 18,5% και βγήκαν δεύτερο κόμμα, με πρώτους τους σοσιαλιστές (και μεγάλη αύξηση των κομμουνιστών).

Η πολιτική ελίτ, προερχόμενη από τη συντηρητική άρχουσα τάξη, προσπάθησε αρχικά να κρατήσει έξω από την εξουσία τον χαμηλής κοινωνικής καταγωγής και μόρφωσης Χίτλερ, χωρίς φυσικά να συζητά το ενδεχόμενο να δοθεί εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στην Αριστερά. Το 1932 ο πρόεδρος Χίντενμπουργκ διόρισε καγκελάριο έναν δεξιό μεγαλοπολιτικό που ανήκε στο Κεντρώο Κόμμα, τον Φραντς φον Πάπεν, που προκήρυξε εκλογές για τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου. Σ' αυτές οι ναζί βγήκαν πρώτο κόμμα με 37,2%, το μεγαλύτερο ποσοστό που πήρε ο Χίτλερ πριν γίνει καγκελάριος. Καθώς ο Φον Πάπεν δεν μπορούσε να σχηματίσει πλειοψηφία, προκήρυξε εκλογές για τις 6 Νοεμβρίου του 1932, στις οποίες η εκλογική δύναμη των ναζί έπεσε στο 33,1%. Ο Χίτλερ βρέθηκε σε δεινή θέση: η δυναμική του είχε ανακοπεί, τα οικονομικά τού κόμματος βρίσκονταν σε κακά χάλια και μια μερίδα ανώτερων στελεχών του σχεδίαζαν να τον παρακάμψουν για να βρεθούν στην εξουσία. Ωστόσο, τα έπαιξε όλα για όλα, αρνούμενος να δεχτεί οποιαδήποτε θέση κατώτερη από αυτήν του καγκελαρίου.

Το πολιτικό αδιέξοδο συνεχιζόταν. Τον Δεκέμβριο ο Χίντενμπουργκ διόρισε καγκελάριο έναν στρατηγό, αντικαθιστώντας τον Φον Πάπεν, ο οποίος όμως βρήκε σύντομα την ευκαιρία να εκδικηθεί. Δύο μήνες μετά, τον Ιανουάριο του 1933, έπεισε στα κρυφά τον Χίντεν- μπουργκ να ορίσει τον Χίτλερ καγκελάριο και τον ίδιο αντικαγκελάριο. Οι συντηρητικοί νόμιζαν ότι ο Χίτλερ, άπειρος και άξεστος στα μάτια τους, θα είχε διακοσμητικό ρόλο και ότι στην πραγματικότητα θα κυβερνούσαν οι ίδιοι, έχοντας την ίδια στιγμή αποκλείσει την Αριστερά από την εξουσία. Αλλά ο Χίτλερ είχε άλλες φιλοδοξίες και ικανότητες. Ως καγκελάριος, προκήρυξε εκλογές για τις 5 Μαρτίου 1933. Με το ναζιστικό κόμμα να ελέγχει το κράτος, τα Τάγματα Εφόδου ελεύθερα να τρομοκρατούν και το κομμουνιστικό κόμμα απαγορευμένο -ύστερα από την πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στο κοινοβούλιο μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές-, οι ναζί πήραν το 43,9%.

Ο Χίτλερ έπεισε τους Συντηρητικούς να αλλάξουν το Σύνταγμα για να του δώσουν τη δυνατότητα να κυβερνήσει με διατάγματα, όπως το έκανε μέχρι το τέλος του, ανανεώνοντας δύο φορές τη σχετική διάταξη.

7. Γιατί πολλοί διανοούμενοι, άνθρωποι δηλαδή του πολιτισμού, υποστήριξαν το φασισμό - κάτι τόσο αντίθετο σε κάθε έννοια πολιτισμού;

Η απήχηση του φασισμού στους διανοούμενους είναι μια από τις πιο περίεργες πλευρές της ιστορίας του φασισμού. Πολλοί διανοούμενοι υποστήριξαν το φασισμό στα αρχικά του στάδια, όταν έμοιαζε με νεανική και δυναμική επανάσταση εναντίον του αστικού κομφορμισμού. Οι μοντερνιστές καλλιτέχνες, όπως ο Φιλίπο Τομάζο Μαρινέτι και οι φουτουριστές, υποστήριξαν το φασισμό γιατί τον έβλεπαν ως φορέα των νεωτερικών αισθητικών αξιών που πρέσβευαν και οι ίδιοι - αντίδοτο στις φθαρμένες φιλελεύθερες αξίες. Κάποιοι από τους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες, όπως ο διάσημος μαέστρος Αρτούρο Τοσκανίνι, εγκατέλειψαν γρήγορα το φασισμό, γιατί ανακάλυψαν ότι στην πραγματικότητα οι φασίστες περιφρονούσαν το πνεύμα και εκμεταλλεύονταν τις τέχνες για τους σκοπούς τους. Αλλοι, όπως ο γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ, έμειναν προσκολλημένοι σ' αυτόν. Ο Χάιντεγκερ πίστευε ότι η δημοκρατία συνέτεινε στον κομφορμισμό της καθημερινότητας, τον οποίο ο ίδιος ζητούσε να αντικαταστήσει με μια πιο αυθεντική μορφή ύπαρξης. Αλλοι διανοούμενοι ήταν αντικομμουνι- στές, που φοβόνταν ότι -αν ηττηθεί ο Χίτλερ- η Σοβιετική Ενωση θα κυριαρχούσε στην Ευρώπη, ενώ άλλοι στράφηκαν στο φασισμό από τον αντισημιτισμό τους, τον οποίο εκλογίκευαν ως αναζήτηση μιας αγνότερης, λιγότερο υλιστικής κοινωνίας. Υπήρχαν, φυσικά, και καιροσκόποι που θεωρούσαν ότι θα κέρδιζαν περισσότερα σε προσωπικό επίπεδο με μια νίκη των φασιστών. 

____________

Πηγές

- Robert O. Paxton, Η Ανατομία του Φασισμού, μτφρ.Κατερίνα Χαλμούκου, εκδ. Κέδρος, 2006,

- Στάνλεϊ Τζ. Πέιν, Μια ιστορία του φασισμού, 1914-1945, μτφρ. Κώστας Γεώρμας, προλογικό σημείωμα: Στέφανος Ροζάνης, εκδ. Φιλίστωρ, 2000 


-*-

Ρόμπερτ Πάξτον: «Η κρίση μπορεί να φέρει και το φασισμό»

[Εψιλον, 24/10/10]

Υπάρχουν σήμερα οι συνθήκες για να επιστρέψει ο φασισμός; Το ερώτημα μπαίνει επιτακτικά, τη στιγμή που βλέπουμε να επανεμφανίζεται δυναμικά στην Ευρώπη, και βεβαίως στην Ελλάδα, ένας λόγος με χαρακτηριστικά που μοιάζουν πολύ με αυτά του φασισμού: εθνικισμός, κατασκευή εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών, δυσανεξία προς το διαφορετικό, απαξίωση της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων για χάρη των εννοιών της τιμής, του αίματος, της εθνικής παράδοσης. Ο Ρόμπερτ Πάξτον (Robert Paxton), ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς του φασισμού,  επίτιμος καθηγητής στο τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια και συγγραφέας  του βιβλίου αναφοράς "Η Ανατομία του Φασισμού" (εκδ. Κέδρος), μας βοηθά να διερευνήσουμε μιαν απάντηση.

2/7/11

Vanity (Un)Fair: Τι είδε (και ποιους δεν είδε) ο αμερικάνος

[Εψιλον, 3/10/10]

1.

Αν πρέπει να μείνει στην Ιστορία μια φράση από το 14σέλιδο ρεπορτάζ του Μάικλ Λιούις για την οικονομική κρίση της Ελλάδας που δημοσιεύεται στο τελευταίο «Vanity Fair» (τίτλος: «Φοβού τους Δαναούς και ομόλογα φέροντας»), θα δικαιούνταν την τιμή η εξής: «Στην Ελλάδα δεν βούλιαξαν οι τράπεζες τη χώρα. Η χώρα βούλιαξε τις τράπεζες». Η φράση εμφανίζεται στο τέλος της έκτης παραγράφου, ύστερα από τρεις γεμάτες παραγράφους για τη διαφθορά και τη σπατάλη του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα, και συμπληρώνεται με μία σχεδόν εξίσου εμβληματική φράση προς το τέλος του κειμένου, αφού πρώτα ο Λιούις αναφερθεί στο θάνατο των τριών εργαζομένων της Μαρφίν κατά τη διαδήλωση της 5ης Μαΐου: «Αν υπήρχε δικαιοσύνη στον κόσμο, οι έλληνες τραπεζίτες θα βρίσκονταν στο δρόμο, διαμαρτυρόμενοι κατά των ηθικών αξιών του μέσου έλληνα πολίτη».

Σωκράτης Κουγέας: Ποιος οδηγεί την Ιστορία;

[Εψιλον, 12/9/10]

Τι είδους Ιστορία θέλουμε να διδάσκει το σχολείο; Τα τελευταία χρόνια, η σχολική Ιστορία τείνει να απομακρυνθεί από τα ιδεολογήματα και τους μύθους του ελληνικού εθνικισμού. Είναι καλό αυτό; Και τι έρχεται να πάρει τη θέση της εθνικιστικής προσέγγισης; Μια νέα ιδεολογία -αυτή του ευρωπαϊσμού- με τους δικούς της μύθους, που εξυπηρετεί κι αυτή συγκεκριμένες σχέσεις εξουσίας; Ή μια Ιστορία περισσότερο επιστημονική, που κρατά αποστάσεις από τα ιδεολογήματα και τα εξετάζει κριτικά;

Είκοσι χρόνια Γιατροί Χωρίς Σύνορα στην Ελλάδα

[Εψιλον, 5/9/10]

Το υψίπεδο του Καλόνγκε, μια περιοχή της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό κοντά στα σύνορα με τη Ρουάντα, βρίσκεται σε υψόμε- τρο περίπου 2 χιλιομέτρων. Εκεί καταφεύγουν χιλιάδες άνθρωποι από τα γύρω χωριά, αφήνοντας πίσω τους το σπίτι και τα υπάρχοντά τους, για να γλιτώσουν από τις συνεχείς επιδρομές του στρατού ή των ομάδων των ανταρτών που συγκρούονται μεταξύ τους από το φθινόπωρο του 2008, μετατρέποντας την περιοχή σε κόλαση για τους αμάχους.

Γκόραν Μπρέγκοβιτς: «Ξέρετε, δεν είμαι ο Πίτερ Γκάμπριελ!»

[Εψιλον, 5/9/10]


Ερχεται ξανά, αυτήν τη φορά όχι μόνον ως μουσικός, αλλά και ως συγγραφέας και σκηνοθέτης ενός γυναικείου αντιπολεμικού έργου, που συνδυάζει τη βαλκάνια μουσική με την παράδοση της πρώτης περιόδου της όπερας. Τον 16ο αιώνα, την εποχή του Μοντεβέρντι, συνήθιζαν ένας ηθοποιός να απαγγέλλει μια ιστορία στη σκηνή με τη συνοδεία μουσικής. Ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς -που γνωρίζει εκείνη την εποχή, διότι προετοιμάζει για του χρόνου τη σκηνοθεσία της όπερας του Μοντεβέρντι «Ορφέας»- εμπνεύστηκε από αυτήν την παράδοση και ανεβάζει στις 27 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο τα «Ημερολόγια μιας θλιμμένης βασίλισσας», που αφηγείται η ηθοποιός Μαρία Ναυπλιώτου.

Τεστ: Πόσο τεμπέλης είσαι;

[Εψιλον, 22/8/10]

Ενα σύντομο, ξεκούραστο τεστ, για να μάθετε πόσο εργατικός ή τεμπέλης είστε. Ασχοληθείτε με το πάσο σας.

Το εγκώμιο της τεμπελιάς και η ιδεολογικοποίηση της εργατικότητας

[Εψιλον, 22/8/10]

Το χαρακτηρισμό «τεμπέληδες» τον ακούγαμε για τους φοιτητές που αντιδρούσαν στην εντατικοποίηση των σπουδών, τον ακούμε για όσους αρνούνται να συνταχτούν με το τροπάρι της εντατικοποίησης της εργασίας που ακούγεται από τους άμβωνες των περισσότερων ΜΜΕ. Τότε οι φοιτητές, σήμερα οι εργαζόμενοι , δεν κάνουν τίποτε άλλο, λέει, από το να «ιδεολογικοποιούν την τεμπελιά τους». Αυτός ο ισχυρισμός καταφέρνει να απαξιώσει τον αντίπαλο, αποκρύπτοντας μιαν άλλη ιδεολογικοποίηση, που προηγείται από αυτήν της τεμπελιάς και είναι σήμερα κυρίαρχη: την ιδεολογικοποίηση της εργατικότητας.

Πλατεία Εξαρχείων: Ο ντίλερ δεν είναι πια εδώ

[Εψιλον, 1/8/10]

Η τελευταία αφορμή για όσα έγιναν πριν από λίγους μήνες στην πλατεία Εξαρχείων δόθηκε ένα βράδυ, όταν χρήστες και διακινητές ναρκωτικών ουσιών στην πλατεία, «πρεζάκια» και «βαποράκια» δηλαδή, κυνήγησαν μια κοπέλα να της πάρουν την τσάντα. Την επομένη, στις 13 Μαΐου, ο Αχιλλέας Σεβαστόπουλος, ιδιοκτήτης τριών εστιατορίων που βρίσκονται λίγο πιο πέρα, έφερε στην πλατεία μια μικροφωνική εγκατά- σταση και, όπως σχεδίαζε μέρες αλλά ούτε ο ίδιος πίστευε πως θα κάνει, άρχισε να μιλάει στους χρήστες και τους διακινητές.

Δημήτρης Σπηλιώτης: Η γκέι ζωή δεν περιλαμβάνει μόνο την αδικία και τον αγώνα

[10%, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2009]

Γεννήθηκε στα τέλη του 1974 στην Αθήνα κι έξι μηνών ακολούθησε την οικογένειά του στο Ιράν, όπου έμεινε ως έξι χρονών. Ο εκπατρισμός του κατά την καθοριστική περίοδο της πρώτης παιδικής ηλικίας τον έκανε να βλέπει πάντα την Ελλάδα από απόσταση. Στην εφηβεία η ομοφοβία του περιβάλλοντός του τού έγινε ανυπόφορη. Έφυγε στη Βρετανία να σπουδάσει ψυχολογία και να βρει τον εαυτό του. Σήμερα, ο Δημήτρης Σπηλιώτης εξακολουθεί να ζει στη Βρετανία, όπου ως ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής βοηθάει κι άλλους να βρουν τον εαυτό τους και ν' αντιμετωπίσουν ένα περιβάλλον πολλές φορές εχθρικό, που επιτίθεται στη διαφορετικότητα συχνά με υπόγειους, αδιόρατους τρόπους.

Διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού: Από τ'αυτί και στο Συνήγορο

[10%, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2009]

Ένα ιστορικό ταμπού του ελληνικού κράτους καταρρίφθηκε τον Ιούνιο στο Πράιντ, αν και με τους Γκλίτερμπάντιτς, τα μπαλόνια και τα κάθε λογής φλάιερ οι περισσότεροι δεν το πήραμε χαμπάρι. Και όμως, ανάμεσα στα φυλλάδια των ακτιβιστικών και πολιτικών οργανώσεων, διανεμήθηκε ένα με τίτλο «Περήφανοι κάθε μέρα!». Το υπέγραφε ο Συνήγορος του Πολίτη. Ήταν το πρώτο ενημερωτικό φυλλάδιο ελληνικής κρατικής υπηρεσίας (του ΚΕΕΛΠΝΟ συμπεριλαμβανομένου) που κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα και απευθύνεται στους γκέι και τις λεσβίες.

Γιώργος Κολλάρος: Με δύναμη από την Τήνο

[10%, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2009]

Ήρθε από την Αίγυπτο στην Αθήνα τριών ετών. Στα 28 του άφησε την Αθήνα, όπου το πρωί σπούδαζε στην οδοντιατρική και το βράδυ δούλευε μπάρμαν, για να ζήσει στην Τήνο. Ήταν ακόμη φοβισμένος και πειραματιζόταν κατά καιρούς με το άλλο φύλο, αν και ήξερε ότι αυτό που πραγματικά θέλει είναι οι άνδρες. Σήμερα, στα 46 του, έχοντας ταξιδέψει στον κόσμο και αποτινάξει πια την ενοχή, ο Γιώργος Κολλάρος έχει ανακαλύψει ότι το στοίχημα είναι η εσωτερική ισορροπία κι ένας δημιουργικός διάλογος με τον κοινωνικό περίγυρο. Εξ ου και συμμετέχει στην κινηματογραφική λέσχη και στην οικολογική οργάνωση του νησιού, συντονίζει μια ομάδα καράτε που δημιούργησε και παρεμβαίνει με άρθρα του στον τοπικό και οδοντιατρικό τύπο για την άρση των διακρίσεων κατά των ομοφυλόφιλων.

Γιάννης Νένες - Νίκος Μυλωνάς: Γκέι χρονοκάψουλα

[10%, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2009]

Πρόλαβαν μια Αθήνα που δεν υποψιαζόμαστε πια, εκεί στα τέλη της δεκαετίας του '70 και στις αρχές της δεκαετίας του '80, με διάθεση για διάχυτους σεξουαλικούς πειραματισμούς, φλερτ στο δρόμο, ουρητήρια με κίνηση και μια ζωντανή γκέι γειτονιά που βάζει κάτω το σημερινό Γκάζι. Κι έζησαν την αρχή του γκέι κινήματος στη χώρα μας, με το ΑΚΟΕ και το Αμφί, βάζοντας σε κυκλοφορία τότε για πρώτη φορά όρους που έχουμε σήμερα ψωμοτύρι: «γκέι», «ντουλάπα», «bondage». Ο δημοσιογράφος Γιάννης Νένες και ο ιδιωτικός υπάλληλος Νίκος Μυλωνάς ξεναγούν το Δημήτρη Αγγελίδη και το Λύο Καλοβυρνά στην Αθήνα μιας άλλης εποχής.

Βενετία Καντσά: Οι «αόρατες» ερωτικές σχέσεις μεταξύ γυναικών

[10%, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2009]

H επιστημονική ενασχόλησή της Βενετίας Καντσά με τις ομόφυλες γυναικείες σχέσεις στη σύγχρονη Ελλάδα, καρπός της οποίας είναι σειρά δημοσιεύσεων σε βιβλία και περιοδικά, αρχίζει ήδη από τη μεταπτυχιακή διπλωματική της εργασία «Δυνάμει φίλες, δυνάμει ερωμένες: Συναντήσεις γυναικών στην Ερεσό Λέσβου» το 1995. Ακολουθεί η διδακτορική της διατριβή «Κόρες που δεν μιλούνε, μητέρες που δεν ακούνε. ερωτικές σχέσεις ανάμεσα σε γυναίκες στη σύγχρονη Ελλάδα» το 2001 και άλλες δύο εθνογραφικές έρευνες, μία με θέμα τη μη-ετερόφυλη μητρότητα και άλλη μία σχετικά με θέματα σεξουαλικότητας, πολιτικής και ιδιότητας του πολίτη με αναφορά κυρίως στο γάμο ομοφύλων.

Φτου και Βγαίνω: "Είδα ένα γράμμα ανοιχτό, χωρίς φάκελο, γραμμένο στ'αγγλικά, σε μια γαλάζια κόλα"

[10%, Μάρτιος - Ιούνιος 2009]


Το καλοκαίρι του 1951, η κ. Ελένη ήταν έτοιμη να δώσει πτυχιακές εξετάσεις στη Νομική, αλλά ένας θυελλώδης έρωτας, μια εγκυμοσύνη κι ένας γάμος ανέτρεψαν τα σχέδιά της. Με τον σύζυγό της και τον γιο της, και αργότερα με τον ανιψιό της που είχε χάσει τη μητέρα του και ήρθε να μείνει μαζί τους, πέρασαν χρόνια ωραία αλλά δύσκολα. Σήμερα, η κ. Ελένη ζει σε μια επαρχιακή πόλη, συνταξιούχος δικαστικός, γι' αυτό και προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία της. Λυπάται κι αγανακτεί όταν ακούει στις παρέες και στην τηλεόραση να μιλούν άσχημα για την ομοφυλοφιλία, αλλά χαίρεται που τώρα το θέμα συζητιέται, για να μαθαίνει ο κόσμος και να το αντιμετωπίζει σωστά. Όπως έμαθε και η ίδια.

Ντοντού Κιλίς: Ελλάς Τουρκία Ομοφοβία

[10%, Δεκέμβριος 2008 - Μάρτιος 2009]

Η Ντοντού Κιλίς (Döndü Kiliç) γεννήθηκε στο χωριό Μαλάτια, στην ανατολική Τουρκία, και μεγάλωσε στη Βόννη της Γερμανίας. Σπούδασε στο Βερολίνο φιλοσοφία και ψυχολογία, αλλά κατέληξε να σπουδάζει σκηνοθεσία. Η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία, το ντοκιμαντέρ Η άλλη πλευρά της Κωνσταντινούπολης (The other side of Istanbul, Γερμανία, 2008), παρουσιάζει το γκέι κίνημα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ζουν οι γονείς της. Τη συναντήσαμε το φθινόπωρο στην Αθήνα, λίγο μετά την προβολή της ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νύχτες Πρεμιέρας.

1/7/11

Ειρήνη - Άντζελα: "Δεν είναι παιχνίδι, είναι η ζωή μας"

[10%, Δεκέμβιος 2008 - Μάρτιος 2009]

Γνωρίστηκαν όταν η Ειρήνη γράφτηκε στο λεσβιακό gaydar τον Σεπτέμβριο του 2006. Είχε χωρίσει κάπου ένα χρόνο, δεν είχε φίλες λεσβίες και ήθελε να βρει κάποια απλώς για να συζητήσει τις απορίες που συσσωρεύονταν. Ανάμεσα στα μηνύματα τύπου «ωραία φωτογραφία!» που βρήκε στο mailbox την επομένη, το μήνυμα της Άντζελας ξεχώριζε: «Πώς τα πας με τη βροχή;». Η Άντζελα, που πρόσφατα είχε κι αυτή χωρίσει από μια μακροχρόνια σχέση, είχε γραφτεί στο σάιτ πριν από ένα μήνα, έτσι, για να δει τι είναι τέλος πάντων το Ίντερνετ και ο υπολογιστής.

Κώστας Κανάκης: Η αγωνία για την αρρενωπότητα

[10%, Σεπτέμβριος - Δεκέμβριος 2008]


Πόσες φορές δεν έχουμε διαβάσει, μπορεί και γράψει, τα ίδια και άλλα τέτοια σε προφίλ σε γκέι ιστοσελίδες; Η γλώσσα των προφίλ δεν είναι καθόλου αθώα. Αντανακλά —και δημιουργεί— τις εικόνες που έχουμε για το τι είναι άντρας. Ο γλωσσολόγος Κώστας Κανάκης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μελέτησε σε δύο έρευνές του1 τη γλωσσική διατύπωση προφίλ ελληνόφωνων χρηστών του gay.gr και επαγγελματιών escort στο gaydar.co.uk. Παρουσιάζει στο 10%τα ευρήματά του για τα παλιά και τα νέα στερεότυπα της ομοφυλοφιλίας όσον αφορά την αρρενωπότητα και τη θηλυπρέπεια και αναρωτιέται μήπως ήρθε η ώρα να πάμε ένα βήμα παραπέρα.

24/6/11

Η φούσκα των τροφίμων

[Εψιλον, 1/8/10]

Δύο χρόνια μετά την απότομη άνοδο της τιμής των σιτηρών, η οποία οδήγησε στην πείνα 115 εκατομμύρια ανθρώπους πυροδοτώντας εξεγέρσεις στην Αφρική, την Ασία και τη Λατ. Αμερική, ήρθε η σειρά του κακάο. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, η τιμή του στο Χρηματιστήριο Μελλοντικών Αξιών του Λονδίνου αυξήθηκε 150%. Βασικός υπεύθυνος και γι' αυτή τη φούσκα είναι οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, που έχουν μετατρέψει το εμπόριο τροφίμων σε όργιο κερδοσκοπίας.

Σλίνκατσου: ΜΑΤ στην Ακρόπολη

[Εψιλον, 18/7/10]

Στα μέσα Ιουνίου μάς ήρθε επιτέλους στην Αθήνα ο Σλίνκατσου (Slinkachu), ο βρετανός καλλιτέχνης δρόμου που τοποθετεί σε δημόσιους χώρους μινιατούρες ανθρώπων και τις φωτογραφίζει, στήνοντας ένα μικροσκοπικό σύμπαν που σχολιάζει τη ζωή των πόλεων και τροφοδοτείται από αυτήν (το «ΕΨΙΛΟΝ» είχε παρουσιάσει το έργο του στο τεύχος 955, στις 2/8/09). Εμεινε μόλις μια ημέρα, στο περιθώριο ενός άλλου ταξιδιού του, αλλά του έφτασε για να στήσει τις μινιατούρες του, όπως κάνει πάντα όταν επισκέπτεται πρώτη φορά μια πόλη.

Τεστ: Πόση αλήθεια αντέχεις;

[Εψιλον, 4/7/10]

Αντέχεις την αλήθεια ή προτιμάς να ζεις με ψευδαισθήσεις; Αυτό το τεστ θα σου δείξει στ'αλήθεια πόση αλήθεια αντέχεις.

Αλμπέρτο Ερνάντεθ: Ένα υβριδικό βιβλίο μεταξύ εικόνας και κειμένου

[Εψιλον, 4/7/10]

Τη στιγμή που τα βιβλία φαίνονται προορισμένα να καταλήξουν συλλεκτικό είδος, όπως το βινύλιο και σύντομα το σιντί, ένας νεαρός ισπανός γραφίστας, ο Αλμπέρτο Ερνάντεθ (Alberto Hernández), επιμένει ότι δεν είναι ευκαταφρόνητη η εμπειρία να γυρνάς με τα χέρια σου τις σελίδες ενός βιβλίου. Παιδί πράγμα (μόλις βγήκε από το μεταπτυχιακό γραφιστικής), αντί να σχεδιάζει εφαρμογές για ηλεκτρονικά βιβλία, έφτιαξε και μας προτείνει ένα υβριδικό μυθιστόρημα - κάτι σαν εφαρμογή πολυμέσων σε χαρτί, με περίεργα τυπογραφικά στοιχεία, απρόσμενο στήσιμο των σελίδων και εικόνες που ξεπηδούν εκεί που δεν τις περιμένεις. Για το πρώτο του υβριδικό μυθιστόρημα διάλεξε ένα κλασικό βιβλίο της αμερικανικής λογοτεχνίας, το «Δόκτωρ Τζέκιλ και Μίστερ Χάιντ» του Στίβενσον. Η εφαρμογή του αυτή δεν κυκλοφορεί ακόμη στο εμπόριο.

Γκέι και εφηβεία: "Ο πιο κοντινός φανερός βρίσκεται σε ακτίνα δέκα χιλιομέτρων"

[10%, Ιούλιος - Οκτώβριος 2010]

Μόλις έκλεισε τα 18 και τελείωσε την Γ΄ Λυκείου κι όμως έχει γυρίσει τη μισή Ευρώπη: Βουλγαρία, Κύπρο, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Τσεχία, Αυστρία, Γερμανία, Τουρκία, και αλλού. Τα περισσότερα ταξίδια ήταν με τη χορωδία στην οποία συμμετέχει. Άλλα ήταν ιδιωτικά, για τουρισμό. Όπως και να έχει, κάθε φορά που ο Βαγγέλης Κ. επιστρέφει στη μικρή κωμόπολη όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, ασφυκτιά. Καθόλου γκέι ζωή, καθόλου γκέι φίλοι, καθόλου γκέι σκέτο. Φανεροί τουλάχιστον. Γι' αυτό κι αυτός δεν βλέπει την ώρα να ξαναφύγει. Αυτή τη φορά για τα καλά.

Γκέι και εφηβεία: Ημουν ομοφοβική για να καλύψω την ομοφυλοφιλία μου

[10%, Ιούλιος - Οκτώβριος 2010]

Η Χ.Κ. είναι 17 χρονών και μόλις τελείωσε τη B΄ Λυκείου. Πριν τέσσερα χρόνια, τρομαγμένη, μπροστά στους γονείς της έκανε αρνητικά σχόλια για τους γκέι. Σήμερα αισθάνεται περήφανη που είναι λεσβία και είναι έτοιμη να τους το πει.

Πολ Ουέναμ Κλαρκ: Φωτογραφίζοντας τροχαία εγκλήματα

[Εψιλον, 27/6/10]

Ο 47χρονος Πολ Ουέναμ-Κλαρκ (Paul Wenham-Clarke) ασχολείται από τα 24 του με τη διαφημιστική και την εμπορική φωτογραφία, αλλά πριν έξι χρόνια θέλησε να κάνει κάτι «με μεγαλύτερη αξία, νόημα και αντοχή στο χρόνο» και αποφάσισε να στραφεί στο φωτορεπορτάζ. Η πρώτη μεγάλη δουλειά του ήταν η έκθεση «Οταν οι ζωές συντρίβονται» (www.whenlives collide.co.uk). Υπό την αιγίδα της RoadPeace, της μεγαλύτερης βρετανικής φιλανθρωπικής οργάνωσης υποστήριξης θυμάτων τροχαίων, συνάντησε οικογένειες θυμάτων τροχαίων που δέχτηκαν να δείξουν στο φακό τα συναισθήματά τους για την απώλεια του συγγενή τους και διάνθισε τα πορτρέτα με φωτογραφίες των δρόμων όπου έγιναν τα τροχαία και με αναπαραστάσεις πραγματικών τροχαίων.

____________

Γιατί ασχολήθηκες με τα τροχαία; 

Επειδή το θεωρώ σημαντικό θέμα. Στη Βρετανία περίπου 3.500 άνθρωποι πεθαίνουν σε τροχαίο κάθε χρόνο και περίπου 35.000 τραυματίζονται σοβαρά. Είναι σαν ένας μεγάλος πόλεμος διαρκείας. Δεν είμαι, βέβαια, ακτιβιστής της οδικής ασφάλειας. Είμαι φωτογράφος και ως φωτογράφος προσέγγισα το θέμα. Είχα πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου τη σκέψη ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν καλύπτουν το θέμα όπως πρέπει, δεν δείχνουν τα συναισθήματα όσων επηρεάζονται από ένα τροχαίο.

Πόσο χρόνο ασχολήθηκες με το θέμα; 

Περίπου δύο χρόνια. Το πιο δύσκολο ήταν να βρω ανθρώπους να δεχτούν να φωτογραφηθούν. Πρέπει να μίλησα με περισσότερους από εκατό ανθρώπους που είχαν τρομερές ιστορίες να διηγηθούν. Στο τέλος, μόνο οι δεκαπέντε οικογένειες του βιβλίου δέχτηκαν να ξεγυμνώσουν τα συναισθήματά τους μπροστά στο φακό, καθώς μου διηγούνταν τι τους συνέβη και πώς ένιωσαν.

Πώς τους προσέγγισες; 

Ανέπτυξα σιγά σιγά μια τεχνική. Τους πρωτογνώριζα στις ομάδες συναντήσεων της RoadPeace και περνούσα δυο-τρεις ώρες μαζί τους κουβεντιάζοντας. Στη συνέχεια, τους ξανασυναντούσα σε κάποιες εκδηλώσεις όπου ήξερα ότι θα παρευρίσκονταν. Και, μετά, την τρίτη φορά που τους συναντούσα, ήταν πια ευκολότερο να τους φωτογραφίσω.

Πώς έγιναν οι φωτογραφήσεις των συγκρούσεων; 

Οταν τελείωσα τα πορτρέτα κι έκανα μια πρώτη έκθεση, συνειδητοποίησα ότι αυτή μιλούσε περισσότερο για το πένθος και τη θλίψη, όχι όμως αναγκαστικά για τα τροχαία. Επρεπε, λοιπόν, να συμπεριλάβω εικόνες τροχαίων που να δείχνουν τι προκαλούσε όλην αυτή τη θλίψη. Σκέφτηκα να ακολουθήσω ένα σωστικό συνεργείο της πυροσβεστικής, αλλά δεν αισθανόμουν καθόλου άνετα. Τι θα πήγαινα να πω στους συγγενείς; Ξέρετε, φωτογράφισα χτες τον άντρα σας τέσσερα λεπτά πριν πεθάνει και χρειάζομαι την άδειά σας να χρησιμοποιήσω τη φωτογραφία; Ετσι, σκέφτηκα να αναπαραστήσω ιστορίες τροχαίων που μου είχαν διηγηθεί. Δεν θα ήταν απλώς κατασκευασμένες φωτογραφίες, θα ήταν οι αναπαραστάσεις πραγματικών συγκρούσεων. Τις γυρίσαμε σε έναν ιδιωτικό αυτοκινητόδρομο που χρησιμοποιούν για να δοκιμάζουν αυτοκίνητα.

Πρόκειται για ακριβείς αναπαραστάσεις; 

Οχι. Πρόκειται για μια γενική εικόνα του τροχαίου. Δεν ήθελα να αναπαραγάγω ό,τι θα έβλεπε ένας αυτόπτης μάρτυρας ή οι πυροσβέστες που κατέφτασαν επί τόπου. Διαφο- ρετικά, οι φωτογραφίες θα είχαν έναν βαθμό φρίκης που δεν θα αντεχόταν για πολύ και το κοινό θα ήταν πολύ περιορισμένο. Αποφάσισα να χρησιμοποιήσω μια κινηματογραφική προσέγγιση. Είναι σαν πλάνα από ταινία, έτσι φωτισμένα και συντεθειμένα, που μπορείς να τις κοιτάξεις αρκετό χρόνο και να σκεφτείς τι κοιτάζεις. Στην αρχή ο κόσμος νομίζει ότι είναι αληθινές και σταδιακά συνειδητοποιεί πως όχι. Υπάρχει, ξέρετε, στη φωτογραφία ένας άγραφος νόμος, ότι οι εικόνες του φωτορεπορτάζ δεν μπαίνουν δίπλα σε στημένες φωτογραφίες. Ηξερα ότι θα γίνει θέμα συζήτησης και σκέφτηκα, τόσο το καλύτερο, θα τις δει περισσότερος κόσμος.

Γιατί συμπεριέλαβες και φωτογραφίες έρημων δρόμων; 

Πρόκειται για τους πραγματικούς τόπους όπου συνέβησαν τροχαία. Ηθελα να δείξω πόσο συνηθισμένοι είναι οι δρόμοι αυτοί στους οποίους συνέβησαν φριχτά πράγματα. Σε ορισμένα από τα μέρη των τροχαίων φωτογραφίζονται εκεί οι συγγενείς των θυμάτων.

Είδαν πολλοί την έκθεση; 

Η έκθεση γύρισε όλη τη χώρα σε ενάμιση χρόνο. Στο Λονδίνο μόνο την επισκέφθηκαν 8.000 άνθρωποι. Και έπαιξε σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, που έθεσαν το ερώτημα: "Μπορείς να κάνεις τέχνη από ένα τροχαίο;" Ηταν όλη αυτή η συζήτηση για το φωτορεπορτάζ και τις στημένες φωτογραφίες. Τους εξήγησα το λόγο. Σ' έναν τηλεοπτικό σταθμό που έκανε ένα άτυπο γκάλοπ μεταξύ των τηλεθεατών, το 94% των τηλεθεατών που τηλεφώνησαν συμφώνησαν με την ιδέα μου.

Είναι «ατύχημα» ένα τροχαίο; 

Στη Βρετανία προτιμάμε να μιλάμε για "συμβάν" (incident) , όχι για ατύχημα (accident). Οταν μιλάς για ατύχημα, είναι σαν να λες ότι δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά, ότι κανείς δεν έχει την ευθύνη. Να το δεχτώ στην περίπτωση που οδηγείς και σου σκάσει λάστιχο. Γνωρίζω, όμως, πολλές άλλες περιπτώσεις στις οποίες κάποιοι έχουν την ευθύνη: αν οδηγείς με 160 χλμ. την ώρα και σκοτώσεις κάποιον, αυτό δεν είναι ατύχημα. 

____________

Τροχαία εγκλήματα

Ενα από τα πρώτα μαθήματα που διδάσκονται οι νέοι δημοσιογράφοι είναι η διάκριση μεταξύ «ατυχήματος» και «δυστυχήματος» στις περιγραφές των τροχαίων. «Ατύχημα» είναι το τροχαίο που δεν έχει νεκρούς, «δυστύχημα» αυτό που έχει. Στην πραγματικότητα, κανένας από τους δύο όρους δεν είναι ορθός ούτε και αθώος. Και οι δύο αναδεικνύουν σε κύριο παράγοντα των τροχαίων την τύχη, υπονοώντας ότι μια σύγκρουση οφείλεται μάλλον στην κακιά στιγμή παρά στη συμπεριφορά ανθρώπων που παραβιάζουν έναν κώδικα συνύπαρξης, τον ΚΟΚ. Αν δεν είναι «δυστύχημα» ο θάνατος ανθρώπων από κάποιον που πυροβολεί στα τυφλά, γιατί είναι «δυστύχημα» ο θάνατος ανθρώπων από κάποιον που παραβιάζει τυφλά όρια ταχύτητας και φωτεινούς σηματοδότες;

Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που απασχολούν τα τελευταία χρόνια την οικογένεια του Γιώργου Κουβίδη. Στις 26 Απριλίου 2007 ο 30χρονος γιος του Κώστας, ντράμερ, λάτρης της τζαζ, συνοδηγός σ' ένα τζιπ που κινούνταν στο κέντρο της Αθήνας, σκοτώθηκε όταν νεαρός οδηγός ενός αυτοκινήτου παραβίασε κόκκινο σηματοδότη.

Οπως συμβαίνει κατά κανόνα στο δικαστικό σκέλος των τροχαίων στην Ελλάδα, η Δικαιοσύνη καταδίκασε το δράστη σε φόνο εξ αμελείας (εξαίρεση είναι τα πολύνεκρα τροχαία που απασχολούν τη δημοσιότητα, στα οποία ο δράστης καταδικάζεται για φόνο «με ενδεχόμενο δόλο») και του επέβαλε φυλάκιση 18 μηνών με τριετή αναστολή. Ο δράστης είχε στα χέρια του το δίπλωμα οδήγησης την επομένη του θανατηφόρου τροχαίου.

Ψάχνοντας να βρει μιαν άκρη στο δικαστικό σκέλος της υπόθεσης και, στη συνέχεια, να δώσει διέξοδο στη θλίψη και το θυμό του αναλαμβάνοντας δράση για τη μείωση των τροχαίων, ο Γ. Κουβίδης διαπίστωσε ότι η Ελλάδα είναι ουραγός στην προσπάθεια αυτή, αν και είναι από τους πρωταγωνιστές σε αντίστοιχους θανάτους, με περισ- σότερους από 1.500 νεκρούς και πολλαπλάσιους σοβαρά τραυματίες το χρόνο.

Σύμφωνα με την Εκθεση του Δείκτη Προόδου για την Οδική Ασφάλεια (Ιούνιος 2009), που καταγράφει το βαθμό προόδου 30 χωρών ως προς την επίτευξη του στόχου της Ε.Ε. να μειωθούν στο μισό οι θάνατοι από τροχαία τη 10ετία 2001-2010, η Ελλάδα το 2008 ήταν η 4η χώρα στην Ευρώπη σε θανάτους από τροχαία αναλογικά με τον πληθυσμό της, πίσω μόνο από τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Ρουμανία. Τα τροχαία στην Ελλάδα μειώθηκαν μόνο 15% από το 2001, ποσοστό που απέχει πολύ τόσο από τον ευρωπαϊκό στόχο τού 50% όσο και από τον ευρωπαϊκό μέσον όρο, που το 2008 βρισκόταν στο 28% (η Ελλάδα ήταν στην 23η θέση σε ποσοστό μείωσης θανάτων).

Ο Γ. Κουβίδης έκανε κι άλλες διαπιστώσεις για τη σημασία που δίνουν στα τροχαία το κράτος και η κοινωνία. Για το κράτος, η γνωστή αδιαφορία και αναποτελεσματικότητα. Στην Α' Παγκόσμια Διυπουργική Συνάντηση για την Οδική Ασφάλεια, που έγινε στη Μόσχα τον Νοέμβριο με την υποστήριξη του ΟΗΕ και του ΠΟΥ και την παρουσία υπουργών από 150 χώρες, η Ελλάδα δεν αντιπροσωπεύτηκε σε υπουργικό επίπεδο ούτε καταγράφηκε παρέμβασή της στις συζητήσεις. Εδώ και έξι μήνες η υπουργός Υγείας Μ. Ξενογιαννακοπούλου δεν έχει δώσει ούτε μία τυπική απάντηση σε κείμενο που της έστειλαν 420 γιατροί, που ζητούσαν δραστικότερη παρέμβαση του υπουργείου στο θέμα των τροχαίων και συνάντηση μαζί της. Και από τη διυπουργική Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας που συστάθηκε τον Ιανουάριο απουσιάζουν τα υπουργεία Δικαιοσύνης, Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ενώ την αρμοδιότητα για τη σύγκληση της επιτροπής έχει το υπουργείο Μεταφορών, στο οποίο έχουν τοποθετηθεί σε νευραλγικές θέσεις άτομα που συνδέονται με κατασκευαστικές εταιρείες.

«Εμείς δεν πιστεύουμε ότι το θέμα των τροχαίων είναι θέμα σχεδιασμού των δρόμων, θέμα του υπ. Μεταφορών» μας λέει ο Γ. Κουβίδης. «Είναι πολύ περισσότερο θέμα δημόσιας υγείας και πολιτισμού. Οχι με την έννοια των πολιτιστικών εκδηλώσεων, αλλά με την έννοια της επαναϊεράρχησης των αναγκών μας. Αν δεν υπάρξει μια τελείως διαφορετική λογική σε σχέση με την κυκλοφορία, με προτεραιότητα στον πεζό, στον ποδηλάτη, στα δημόσια μέσα μεταφοράς, οι θάνατοι των τροχαίων θα εξακολουθούν να θεωρούνται παράπλευρη απώλεια της ανάπτυξης.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το κράτος. Στη συνείδηση των Ελλήνων, τα τροχαία θεωρούνται μεμονωμένες περιπτώσεις, που οφείλονται στην κακιά στιγμή ή στην ασυνειδησία του συγκεκριμένου δράστη, και όχι κοινωνικό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί συλλογικά, με άσκηση κατάλληλης κοινωνικής πίεσης στο κράτος. Ενώ σε πολλές χώρες του εξωτερικού οι οικογένειες των θυμάτων συνασπίζονται και ζητούν ψυχολογική και οικονομική υποστήριξη, καλύτερη δικαστική αντιμετώπιση και μέτρα πρόληψης των τροχαίων, εδώ λίγες είναι οι σχετικές οργανώσεις - κυρίως στην επαρχία.

«Στην Ελλάδα το τροχαίο θεωρείται πρόβλημα των οικογενειών των θυμάτων» επισημαίνει ο Γ. Κουβίδης. «Οι οικογένειες κλείνονται στα σπίτια τους, δεν μιλάνε γι' αυτό γιατί το βιώνουν ενοχικά, θεωρούν ότι φταίνε που πήραν, για παράδειγμα, στο παιδί τους μια μηχανή. Το αποτέλεσμα είναι να απομονώνονται, να κουράζονται και, στην ουσία, να ενταφιάζονται μαζί με τα θύματα.

Ενα βήμα εξόδου από τον φαύλο κύκλο της ενοχής και της σιωπής είναι η έκθεση του Πολ Ουέναμ-Κλαρκ «Οταν οι ζωές συντρίβονται. Την έκθεση φέρνει στην Ελλάδα η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «You are what u do - Κώστας Κουβίδης» (www.kostas kouvidis.com), που ίδρυσαν η οικογένεια και οι φίλοι του Κ. Κουβίδη στη μνήμη του, με στόχο τη δημιουργία μιας μαζικής οργάνωσης θυμάτων τροχαίων και στη χώρα μας. Η έκθεση εντάσσεται στην προσπάθεια να δημιουργηθεί στην Ελλάδα ένα ισχυρό κοινωνικό κίνημα πίεσης και δράσης για την ουσιαστική πρόληψη των τροχαίων, που δεν μπορεί να θεωρούνται ζήτημα τύχης.

-*-

Τεστ: Χαρτί ή οθόνη;

[Εψιλον, 6/6/10]

Προτιμάς να γυρίζεις τις σελίδες με το χέρι ή να κάνεις σκρολ με το ποντίκι; Ένα τεστ σου δείχνει τι τύπος αναγνώστη είσαι - ψηφιακός ή χάρτινος;

23/6/11

Νίκος Καραπιδάκης: Η Αλωση της Πόλης και η άλωση της αλήθειας

[Εψιλον, 30/5/10]

Στα μέσα Μαΐου, αμέσως μετά την επίσκεψη του Τ. Ερντογάν στην Αθήνα και εν μέσω της δοκιμασίας που περνούν οι σχέσεις μας με τη Γερμανία λόγω της κρίσης, έξω από εκκλησίες της Αθήνας κυκλοφορούσε ένα φυλλάδιο με το μύθο του μαρμαρωμένου βασιλιά. Ηταν ένα κείμενο γραμμένο (αν πιστέψει κανείς πληροφορίες από το ίντερνετ) το 1990 από τη δημοσιογράφο - συγγραφέα Ελ. Κυπραίου, η οποία αφηγείται την εμπειρία ενός έλληνα στρατηγού που συνάντησε σε ανήλιαγα υπόγεια της Ιστανμπούλ, μισοανασηκωμένο παρακαλώ, τον μαρμαρωμένο βασιλιά. Η ιστορία της Αλωσης και οι μύθοι της νεκρανάστασης του έθνους μάς ενδιαφέρουν σήμερα όσο ποτέ, επειδή -μέρες που είναι- η Ιστορία προσφέρεται για σπέκουλα. Μόνο που, αντίθετα απ' ό,τι θα ήθελαν να μας κάνουν να πιστέψουμε η Εκκλησία και άλλοι ιδεολογικοί κύκλοι, η Αλωση της Πόλης δεν είχε για όλους τους υπηκόους της κατακτημένης βυζαντινής αυτοκρατορίας τη σημασία που απέκτησε αργότερα και κρατά ακόμη και σήμερα. Ο Νίκος Καραπιδάκης, καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, μας βοηθά να προσανατολιστούμε στις πολύπλοκες σχέσεις της εποχής μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας, Εκκλησίας και Κράτους, και μας λέει πότε και γιατί ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος περιβλήθηκε τον μυθικό μανδύα του μαρμαρωμένου βασιλιά (tip: όχι την εποχή που μάθαμε στο σχολείο).

Τεστ: Πόσο καλό κάνεις στο περιβάλλον;

[Εψιλον, 16/5/10]

Πόσα ξέρουμε και πόσα κάνουμε για τα σκουπίδια; Ενα μικρό, μορφωτικό ερωτηματολόγιο για να δούμε πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τον πλανήτη.

Το φωτοδιάβασμα και οι νιου έιτζ μεταξωτές κορδέλες

[Εψιλον, 9/5/10]

Στα μέσα Απριλίου πέρασα ένα Παρασκευοσαββατοκύριακο παρέα με επτά αγνώστους, προσπαθώντας να τελειοποιήσω την τεχνική του «μανταρινιού. Για να την εφαρμόσετε, παίρνετε βαθιά εισπνοή και κατά την εκπνοή κλείνετε τα μάτια. Χαλαρώνετε. Φαντάζεστε ένα μανταρίνι να αιωρείται στο πίσω και πάνω μέρος του κεφαλιού σας. Φέρνετε το χέρι σας στο πίσω μέρος του κεφαλιού σας και ακουμπάτε το μέρος του κεφαλιού στο οποίο θα έπεφτε το μανταρίνι, αν το αφήνατε. Χτυπάτε τα δάχτυλα σ' εκείνο το σημείο πάνω από το κεφάλι σας. Εισπνέετε βαθιά και κατά την εκπνοή ανοίγετε τα μάτια.

Οταν η Γερμανία ανακάλυπτε την αρχαία Ελλάδα

[Εψιλον, 28/3/10]


Το 1935 μια βρετανίδα μελετήτρια των γερμανικών γραμμάτων, η Ελίζα Μάριον Μπάτλερ, η αμφιθυμία της οποίας προς τους Γερμανούς συναγωνιζόταν την αμφιθυμία των Γερμανών προς εκείνη, δημοσίευσε μια μελέτη που προκάλεσε αντιδράσεις στη Γερμανία. Ενας λόγος που μας αφορά αυτή η μελέτη σήμερα είναι ο τίτλος της: «Η τυραννία της Ελλάδας επί της Γερμανίας. Αν τον διαβάζαμε στο «Stern», θα καταλαβαίναμε ή ότι οι Γερμανοί γκρινιάζουν πάλι για τις οικονομικές αξιώσεις της Ελλάδας ή ότι αντιστρέφουν την πραγματικότητα: όπως ξέρουμε, η Γερμανία είναι αυτή που -μήνες τώρα- μας τυραννά· όχι το αντίστροφο.

Παρέλαση μίσους: Ρατσιστικά συνθήματα στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου

[Ελευθεροτυπία, 26/3/10]


«Ελληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι ποτέ, το αίμα σου θα χύσουμε, γουρούνι Αλβανέ. Αυτό και άλλα παρόμοια ανατριχιαστικά ακούστηκαν χθες στο κέντρο της Αθήνας, όχι από μέλη της Χρυσής Αυγής που διαδήλωναν, αλλά από βατραχανθρώπους των Ειδικών Δυνάμεων που παρήλαυναν στην Πανεπιστημίου και στην Αγίου Κωνσταντίνου στο πλαίσιο της επίσημης στρατιωτικής παρέλασης της 25ης Μαρτίου. Αμέσως μόλις άφησαν τις εξέδρες των επισήμων στο Σύνταγμα κι έστριψαν στην Πανεπιστημίου, τα παλικάρια της ΟΥΚ μετέτρεψαν την παρέλαση σε εκδήλωση που θύμιζε πορεία μίσους ακροδεξιών, με συνθήματα που υπόσχονταν την αιματηρή σφαγή κάθε γειτονικού μας λαού κι αποφάσιζαν ποιος δικαιούται να λέγεται Ελληνας και ποιος όχι. 

Υπόγειες πόλεις: Η ζωή κάτω από το έδαφος

[Εψιλον, 14/3/10]

Μυστικές κατακόμβες, υπόγεια περάσματα, στοές που ξεκινούν, λέει, από την Πεντέλη και φτάνουν στην Αθήνα και άλλες που ξεκινούν από την Αθήνα και φτάνουν στο Φάληρο, κι ακόμα σπήλαια που υποτίθεται ότι βρίσκονται κάτω από το 70% του εδάφους της Αττικής, τόσο, που απορείς πώς δεν έχει ακόμα βυθιστεί όλη η πόλη - πού βρέθηκε χώρος για τα θεμέλια τόσων κτηρίων ή πού χώρεσαν τα αρχαία, που κι αυτά βρίσκονται μέσα στα «σπλάχνα» της Γης; Η παραφιλολογία του ανεξήγητου καλά κρατεί στο ίντερνετ, στην TV και στα σχετικά περιοδικά όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Με τον ίδιο τρόπο που η πιθανότητα να υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες τρέφει τη φαντασία (αλλά και όσους ασχολούνται μ' αυτά τα θέματα), έτσι και η πιθανή ύπαρξη ανεξερεύνητων, καταχθόνιων πόλεων αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να μην τελειώνουν όλα εδώ, στον πεπερασμένο κόσμο που έχουμε χτίσει.

Νίκος Χαννάν Σταυρουλάκης: «Η συνύπαρξη με τους εμπρηστές δεν είναι πρόβλημα της συναγωγής, αλλά όλων των Χανίων»

[Εψιλον, 21/2/10]

Στις 5 και στις 16 Ιανουαρίου έγιναν δύο απόπειρες εμπρησμού της εβραϊκής συναγωγής Etz Hayyim των Χανίων, μιας από τις παλαιότερες της Ευρώπης. Η δεύτερη απόπειρα προξένησε ζημιές 200.000 ευρώ, χώρια τα δυσεύρετα βιβλία και αντικείμενα τέχνης που κάηκαν. Από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η συναγωγή λειτουργούσε ως αποθήκη και κινδύνευε να γκρεμιστεί. Τη δεκαετία του '90, ο Νίκος Χαννάν Σταυρουλάκης ανέλαβε το μοναχικό και δύσκολο έργο να την αναστηλώσει. Ζωγράφος, μελετητής ισλαμικών σπουδών, ιστορικός, εξαιρετικός μάγειρας και συγγραφέας ενός βιβλίου που αναζητά τις πολιτισμικές ρίζες των Εβραίων της Ελλάδας μέσα από τις κουζίνες τους, μας ξεναγεί στην ιστορία των Εβραίων των Χανίων και το λόγο ύπαρξης μιας συναγωγής σε ένα μέρος χωρίς εβραϊκή κοινότητα.

Ανίχνευση τάσεων: Πώς οι εταιρείες μάρκετινγκ βλέπουν τι θα κινηθεί στην αγορά


[Εψιλον, 7/2/10]

Στη γλώσσα του μάρκετινγκ ονομάζονται «early adopters». Το χαρακτηριστικό τους, ότι θέλουν να ξεχωρίζουν· γι' αυτό ντύνονται και φέρονται διαφορετικά. Δεν ακολουθούν τους άλλους· οι άλλοι τους ακολουθούν. Κι αυτός είναι ο λόγος που ο τομέας του μάρκετινγκ που ονομάζεται ανίχνευση τάσεων στρέφεται στους «early adopters» για να βρει ποιο χρώμα μαλλιών θα είναι στη μόδα του χρόνου, τι γεύση θα έχουν οι τσίκλες, τι ροφήματα θα πίνουμε, ίσως και τι θα ψηφίζουμε. Χάρη σ' αυτούς και στις εξελιγμένες μεθόδους του μάρκετινγκ, η αγορά είναι σε θέση να γνωρίζει τις επιθυμίες μας πριν από μας και να κυκλοφορεί το κατάλληλο προϊόν την κατάλληλη στιγμή.

Μενέλας Σιαφάκας: Από τη Γλασκώβη με αγάπη

[10%, Φεβρουάριος - Μάρτιος 2010]

Επέστρεψε για τα καλά στην Ελλάδα πέρσι το καλοκαίρι, ύστερα από 15 χρόνια ζωής στη Γλασκώβη της Σκοτίας, κι ανακάλυψε ότι σε σχέση με τους Βρετανούς οι Έλληνες γκέι είναι πιο εκδηλωτικοί στο σεξ, αλλά πιο μαζεμένοι και υποκριτές στην κοινωνική τους ζωή. O Μενέλας Σιαφάκας έφυγε στα 19 του για τη Γλασκώβη, όπου σπούδασε αθλητικές επιστήμες, ειδικεύτηκε στην αθλητική ψυχολογία, δούλεψε καθηγητής σε κολέγιο και προετοίμασε την εθνική ομάδα γυναικών για το παγκόσμιο πρωτάθλημα νέτμπολ, ένα νέο άθλημα, παραλλαγή του μπάσκετ. Εκεί στα ξένα, χώρισε με την ελληνίδα κοπέλα του και άρχισε να εξερευνά την γκέι πλευρά του, την οποία γνώριζε και αποδεχόταν από πάντα, αλλά δεν ένιωθε άνετα να εκδηλώσει.

Η γκέι ζωή στην Αλβανία

[10%, Φεβρουάριος - Μάρτιος 2010]

Γεννήθηκε στην Κορυτσά της Αλβανίας κι οκτώ χρονών, το 1996, ακολούθησε τους γονείς του μετανάστης στην Ελλάδα. Κατέληξαν στην Κατερίνη της Μακεδονίας. Εκεί πήγε σχολείο ο Ρ, εκεί έζησε την εφηβεία του, εκεί ανακάλυψε τη σεξουαλικότητά του κι εκεί γνώρισε το ρατσισμό. Εις διπλούν: μια φορά επειδή ήταν γκέι κι άλλη μία επειδή ήταν Αλβανός. Μάλιστα, στην τελευταία περίπτωση ο ρατσισμός προερχόταν από στρέιτ και γκέι αδιακρίτως.

Ojo Men: Manga βγήκε για σεργιάνι

[Εψιλον, 31/1/10]

Ψηλοτάκουνα αθλητικά παπούτσια για άντρες; Αντρικές φούστες; Γυναικεία σκουλαρίκια, δαχτυλίδια και κολιέ, συνδυασμένα με γυναικείες τσάντες, ζώνες και λοιπά αξεσουάρ να στολίζουν αντρικά σώματα; Ολο και συχνότερα τον τελευταίο καιρό στους δρόμους του Τόκιο κυκλοφορούν νέοι άντρες με εμφάνιση κλεμμένη από τη γυναικεία γκαρνταρόμπα. Θα τους δεις στη Harajuku, τη χιπ και τουριστική περιοχή με τα πολλά καταστήματα μόδας και τις μπουτίκ νέων σχεδιαστών, όπου το unisex βασιλεύει, ή λίγο πιο πέρα, στην Daikanyama, την καινούργια περιοχή των οίκων μόδας, που δεν έχει ακόμα κατακλυσθεί από τουρίστες.

Μάρτιν Λίμπσερ: Οι φωτογραφίες μου δεν είναι σκλάβοι της πραγματικότητας

[Εψιλον, 31/1/10]

Αυτοδίδακτος φωτογράφος, με σπουδές στο σχέδιο και τις καλές τέχνες, ο Μάρτιν Λίμπσερ (Martin Liebscher) ξεκίνησε με μια σειρά φωτογραφιών του εαυτού του σε εκατοντάδες πόζες το 1993. Πριν από δώδεκα χρόνια μπήκε στο βιβλίο Γκίνες ως ο δημιουργός της μεγαλύτερης σε μήκος φωτογραφίας με έναν μόνο απεικονιζόμενο (37 μ. x 30 εκ., όπου απεικονιζόταν 206 φορές). Σήμερα, στα 45 του, ολοκληρώνει δυο-τρεις τέτοιες φωτογραφίες το χρόνο, δουλεύοντας ασταμάτητα, και διδάσκει φωτογραφία στο πανεπιστήμιο. Στο ΕΨΙΛΟΝ μίλησε για την πολλαπλότητα των σημείων θέασης και την ειρωνεία στη σύγχρονη τέχνη.

Ακαδημία Αθηνών: Μεταφράστε, μεταφράστε, κάτι θα μείνει

[Εψιλον, 10/1/10]

Πηγαίνοντας στο Κέντρον Ερεύνης Επιστημονικών Ορων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών, με αφορμή την έκδοση του νέου επιστημονικού τεύχους του που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες, είχα κάποιες επιφυλάξεις. Λίγο η αύρα του θεσμού της Ακαδημίας και λίγο η γενική «Ερεύνης» του τίτλου με προδιέθεταν ότι θα συναντήσω την πιο συντηρητική και αυστηρή μορφή καθαρολόγων. Το είδος που θα σε κατακεραυνώσει αν η γλώσσα γλιστρήσει και πεις «ανταπεξέρχομαι» αντί «αντεπεξέρχομαι» ή θα σου υποδείξει να πεις «ταχυφαγείο» αντί «φαστ φουντ», «αμφίψωμο» αντί «σάντουιτς» και «αλεξιβρόχιο» αντί για «ομπρέλα. Αυτές οι υποδείξεις δεν προέρχονται από το Κέντρο - που, όπως και άλλα ερευνητικά κέντρα, έχει την αποστολή να προτείνει ελληνικούς όρους σε νέους επιστημονικούς κλάδους και να αρχειοθετεί τις αθησαύριστες νέες λέξεις που εμφανίζονται στη γλώσσα μας, διορθώνοντας τις λανθασμένες και, όπου το κρίνει απαραίτητο, αντικαθιστώντας τις ξένες με ελληνικές. Αλλά και το Κέντρο έχει προτείνει άλλες αντικαταστάσεις, ορισμένες με εμφανή διάθεση καθαρισμού: «συγκάλυψε» αντί «κουκούλωσε», «μετρητοίς» αντί «ντούκου», «σιωπηρά» αντί «μουλωχτά», λέξεις που συνιστούν «εκχυδαϊσμό» της γλώσσας, σύμφωνα με το Δελτίο Επιστημονικής Ορολογίας και Νεολογισμών που εκδίδει το Κέντρο.

Ο Χριστιανισμός ντύθηκε παγανιστικά

[Εψιλον, 25/12/09]

Αν και τα βασικά δόγματα του χριστιανισμού έχουν ιδιαιτερότητες που δεν βρίσκουμε σε άλλες θρησκείες, σε πολλά σημεία ο χριστιανισμός έχει δεχτεί επιδράσεις από θρησκείες που υπήρχαν πριν από αυτόν και εξακολουθούσαν να υπάρχουν μέχρι την σχεδόν ολοκληρωτική επικράτησή του. Δεν πρόκειται μόνο για τον μονοθεϊστικό Ιουδαϊσμό, τον οποίο ουσιαστικά ο χριστιανισμός ενσωμάτωσε στην ουσία ο Χριστιανισμός μέσω της Παλαιάς Διαθήκης, μετατρέποντάς τον ταυτόχρονα από θρησκεία του ενός και μοναδικού εκλεκτού Λαού σε θρησκεία ανοιχτή σε όλους. Οι επιδράσεις του Ιουδαϊσμού είναι οι μόνες που παραδέχεται ο Χριστιανισμός, δέχτηκε όμως και πολλές άλλες επιδράσεις, τις οποίες που δεν παραδέχεται. Αυτές αφορούν στο τυπικό της λατρείας και στα λαϊκά λατρευτικά έθιμα, στην υμνολογία και στην εικονογραφία, ακόμη και στα βασικά του δόγματα, και προέρχονται από τις πολυθεϊστικές θρησκείες της ύστερης ελληνικής αρχαιότητας και της ρωμαϊκής ανατολής.

Το μάρκετινγκ σε εποχές οικονομικής κρίσης

[Εψιλον, 20/12/09]

Σε μια ώρα δύσκολη για μας τους καταναλωτές και για τις εταιρείες που ανταγωνίζονται, με στόχο τα λιγοστά χρήματά μας, τα στελέχη του μάρκετινγκ περνούν τις δικές τους δυσκολίες. Αντικατοπτρίζονται στην τελευταία έρευνα της Nielsen για το βαθμό εμπιστοσύνης των καταναλωτών: μέσα σε τρία χρόνια, από το 2006, ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών σε εταιρικά σήματα έχει πέσει από το 100 στο 70 για το πρώτο μισό του χρόνου· το 80% των Ελλήνων, το τρίτο κατά σειράν ποσοστό ανάμεσα σε 26 χώρες πιστεύει ότι η περίοδος που διανύουμε δεν είναι η κατάλληλη για να αγοράσει πράγματα που θέλει και χρειάζεται.

Μαρκ Λάιτα: Τα 105 πρόσωπα της Αμερικής

[Εψιλον, 29/11/09]

 Πριν από δέκα χρόνια, ο Μαρκ Λάιτα (Mark Laita), ένας από τους πιο επιτυχημένους φωτογράφους διαφημίσεων, αποφάσισε να επιστρέψει στην παλιά του αγάπη, τα πορτρέτα. Παρέα με έναν βοηθό, ένα γκρίζο υφασμά- τινο φόντο και τις μηχανές του, γύρισε τις πολιτείες της Αμερικής (εκτός από τις δύο νεότερες: τη Χαβάη και την Αλάσκα), αναζητώντας χαρακτηριστικούς τύπους ανθρώπων σχεδόν από κάθε επάγγελμα, ηλικία και τάξη. Το αποτέλεσμα ήταν το «Created Equal» - 105 φωτογραφικά δίπτυχα τα οποία αποτελούν το «οικογενειακό» άλμπουμ της σύγχρονης Αμερικής.

Ερνέστο Σπινέλι: «Η ψυχοθεραπεία, εκτός των άλλων, είναι μια επιχείρηση»

[Εψιλον, 22/11/09]

 Ο Ερνέστο Σπινέλι (Ernesto Spinelli)  βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα για να παρουσιάσει το βιβλίο του «Ερμηνεύοντας τον κόσμο - Η φαινομενολογία στον υπαρξισμό και στην ψυχολογία», που μεταφράστηκε από τις εκδόσεις Ασπρη λέξη. Υπέρμαχος της υπαρξιακής σχολής, που την έκανε γνωστή ο Ιρβιν Γιάλομ, ο Ερνέστο Σπινέλι μας μίλησε για το πώς συνδυάζει την ψυχοθεραπεία με το εφηβικό του όνειρο να γίνει σκηνοθέτης και με τον κόσμο των επιχειρήσεων, στον οποίο δουλεύει τελευταία ως σύμβουλος. Μας μίλησε, επίσης, για τη φαινομενολογία - το φιλοσοφικό ρεύμα που ξεκίνησε περίπου την ίδια περίοδο με την ψυχανάλυση, στις αρχές του 20ού αιώνα, έχοντας ως κεντρική θέση το ότι η πραγματικότητα είναι απροσπέλαστη για μας.

Σαπέρ: Οι δανδήδες του Κονγκό

[Εψιλον, 25/10/09]

Οταν αρχίζουν οι τροπικές βροχές στην περιοχή του ποταμού Κονγκό, στην κεντροδυτική Αφρική, οι χωματόδρομοι της Μπραζαβίλ, πρωτεύουσας της Δημοκρατίας του Κονγκό, γεμίζουν λάσπες. Το περπάτημα σ' αυτούς βάζει σε δοκιμασία τους Sapeurs, τα μέλη του κινήματος SAPE (Societe des Ambianceurs et des Personnes Elegantes: κοινωνία των κομψών ανθρώπων και των ανθρώπων που φτιάχνουν ατμόσφαιρα), μία από τις βασικές αρχές του οποίου είναι η αυστηρή καθαριότητα σώματος και ρούχων. Αλλά η λάσπη είναι το λιγότερο. Σε μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, με μέσο μηνιαίο εισόδημα που δεν ξεπερνά τα 150 ευρώ, ως αποτέλεσμα μεταξύ άλλων ενός πολύχρονου εμφυλίου που αποδεκάτισε πολλούς και διέλυσε τις υποδομές της χώρας, οι Sapeurs, στην πλειονότητά τους νέοι από τα χαμηλά και μεσαία στρώματα, πρέπει να θυσιάσουν πολλά για να ικανοποιήσουν το πάθος για τα πανάκριβα ευρωπαϊκά ρούχα.

Σωκράτους 65: "Δεν είμαι εγώ ρατσιστής, αυτοί θέλουν Μακρόνησο"

[Εψιλον, 18/10/09]


Από τα μέσα του καλοκαιριού σχεδόν, όταν η αστυνομία έδιωξε και τους τελευταίους μετανάστες που έμεναν στο κτήριο της Σωκράτους 65, η πινακίδα στην είσοδό του δεν γράφει πλέον «Εφετείο - Εισαγγελία Εφετών Αθηνών», αλλά «Κτίριο Ιδιοκτησίας ΤΕΑΙΤ - ΤΕΑΥΕΚ. Η νέα πινακίδα είναι ακριβέστερη, αφού το Εφετείο είχε ήδη φύγει από το κτήριο πριν από δέκα χρόνια, αλλά θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο ακριβής: «Μνημείο ξενοφοβίας» ή «Μνημείο αδιέξοδης μεταναστευτικής πολιτικής.

Εξευγενισμός: η ταξική αναβάθμιση μιας περιοχής

[Εψιλον, 11/10/09]

 Τα νέα κτίσματα τύπου «λοφτ», που κατασκευάζονται στο Γκάζι και το Μεταξουργείο, η μετατροπή του Ψυρρή και του Γκαζιού σε περιοχές διασκέδασης, οι χώροι πολιτισμού και τα εμπορικά κέντρα που ξεφυτρώνουν στην Πειραιώς, τα σχέδια ανάπλασης του Βοτανικού, η ολοκλήρωση της ανάπλασης της πλατείας Αυδή και του εργοστασίου μεταξιού στο Μεταξουργείο και τα σχέδια για το μέλλον του Κεραμεικού, όπως και ο τρόπος που εξελίχθηκε η πρόσφατη συζήτηση για την εγκληματικότητα και την υποβάθμιση του κέντρου, όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε σοβαρές αλλαγές στον οικιστικό και κοινωνικό ιστό του κέντρου της Αθήνας.

Γεράσιμος Δομένικος - Σπύρος Στάβερης: Αναζητώντας τη χαμένη κοσμικότητα

[Εψιλον, 11/10/09]

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, δυο φωτογράφοι, ο Γεράσιμος Δομένικος και ο Σπύρος Στάβερης, βάλθηκαν ν’ανατρέψουν τους κώδικες της φωτογραφίας της κοσμικής ζωής, όπως τους γνωρίζαμε στην Ελλάδα. Το εγχείρημά τους ήρθε τη σωστή στιγμή, όταν η κοσμική ζωή της Αθήνας ζούσε στο ρυθμό της εξωφρενικής –σύντομης όμως- ανόδου του χρηματιστηρίου. Εκείνη την περίοδο, ένας κοσμικός μπορούσε να μεταμορφώσει για ένα βράδυ το Εκάλη Κλαμπ σε Βενετία κι ένας άλλος να φιλοξενήσει σε πολυτελές ξενοδοχείο της Κωνσταντινούπολης 30 και περισσότερα άτομα για τα εγκαίνια ενός καταστήματός του. Η υψηλή κοινωνία και όσοι προσπαθούσαν να διαβούν τις πύλες της με πολιορκητικό κριό τα κέρδη από τις μετοχές τους το γιόρταζαν με μια υπερβολή που στη σημερινή οικονομική κρίση θα φαινόταν αδιανόητη.

Υπάρχουν δύο τρόποι να περιγράψει κανείς την «πολλή συνάφεια του κόσμου» των κατά τεκμήριον ή κατά φαντασίαν πλούσιων και διάσημων. Ο ένας είναι να μιλήσει για τη λαμπερή, γιορτινή πλευρά των συναναστροφών: τα αστραφτερά χαμόγελα και τη χλιδή. Αυτός είναι ο τρόπος των ψευδορομαντικών μυθιστορημάτων και των κοσμικών σελίδων των περιοδικών. Ο άλλος είναι να ερευνήσει το υποκριτικό τού πράγματος, την κούραση του ανελέητου κυνηγητού της κοινωνικής καταξίωσης, τη θυσία της πραγματικής χαράς στο βωμό της σκοπιμότητας. Αυτός είναι ο τρόπος του Ουίλιαμ Θάκερι, που σατίρισε καυστικά την υψηλή κοινωνία της Αγγλίας του 19ου αιώνα, και του Μαρσέλ Προυστ, που μας έδωσε μια εικόνα σπάνιας διεισδυτικότητας των κοινωνικών συγκεντρώσεων της ανερχόμενης αστικής τάξης και της παραπαίουσας αριστοκρατίας της Γαλλίας του τέλους του 19ου αιώνα.

Ο Γεράσιμος Δομένικος και ο Σπύρος Στάβερης υιοθέτησαν τον δεύτερο τρόπο. Οι φωτογραφίες τους έδειχναν την αθέατη πλευρά των κοσμικών εκδηλώσεων. Οχι πια τις συνήθεις στημένες πόζες και τα επιτηδευμένα χαμόγελα, αλλά αυτό που μέχρι τότε έμενε έξω από το κάδρο: το βρόμικο χαλί, τον λεηλατημένο μπουφέ, τα κουρασμένα βλέμματα, τις ρυτίδες που δεν κατάφερνε να καλύψει το μακιγιάζ.

Μία φωτογραφία απ' αυτές που τράβηξαν συνοψίζει καίρια εκείνη την εποχή: δείχνει τα απομεινάρια μιας μισοφαγωμένης, διαλυμένης τούρτας, στην επιφάνεια της οποίας σχηματιζόταν προ ολίγου η λέξη «ελπίδα. Γνωρίζοντας τι ακολούθησε, έχοντας δει να διαψεύδεται δραματικά η ελπίδα, είναι εύκολο να δούμε σήμερα με ειρωνεία -ίσως μαζί και με κάποια νοσταλγία- εκείνα τα χρόνια, όταν πολλοί πίστεψαν ότι το όνειρο μιας τρυφηλής ζωής ήταν χειροπιαστό, αρκεί να είχες τον σωστό χρηματιστή και τις κατάλληλες διασυνδέσεις.

Το επέτρεπε η αφέλεια της εποχής - τότε που οι ιδεολογίες φαινόταν ότι έχουν χρεοκοπήσει, το ίντερνετ υποσχόταν γη και ουρανό σε κάθε εικοσάχρονο με επιχειρηματικές φιλοδοξίες και ο καθ' ημάς εκσυγχρονισμός δεν είχε δείξει ακόμη τα όριά του. Πολλοί επιχείρησαν να ζήσουν το όνειρο με μια προσήλωση σχεδόν καταναγκαστική. Το στέγασαν σε πολυτελή σπίτια, σε αυτοκίνητα και σε σκάφη και το περιέφεραν τις νύχτες σε κλαμπ, σε μπουζουξίδικα, σε ντεφιλέ και σε πάρτι.

Στους παλιούς κοσμικούς της μεγαλοαστικής και της αστικής τάξης, που είχαν κατοχυρώσει το δικαίωμά τους για μια πρόσκληση στα πάρτι του Καίσαρη, προστέθηκαν οι νεόπλουτοι δορυφόροι που διεκδικούσαν να γίνουν μέρος της γιορτής. Για μένα ήταν ένας κόσμος τελείως άγνωστος» λέει ο Σπύρος Στάβερης. Τότε το χρήμα έρρεε και υπήρχε τρομερή ευφορία. Ολα φαίνονταν δυνατά και οι κοσμικοί κύκλοι γνώριζαν μία ανανέωση.

Οι δύο φωτογράφοι, που δεν ήταν μέρος αυτού του κόσμου, ούτε θέλησαν να γίνουν, προσέγγισαν το θέμα τους με τον τρόπο που γνώριζαν: ως φωτορεπόρτερ, με τη ματιά μιας μύγας στον τοίχο που, απαρατήρητη, παρακολουθεί τα πάντα. Πατούσαν το κουμπί της μηχανής τη στιγμή που κανείς δεν το περίμενε: όταν τα επίδοξα μοντέλα τους στριμώχνονταν ανυποψίαστα μπροστά στον μπουφέ ή όταν η κούραση είχε ζωγραφιστεί στα πρόσωπά τους. Η διαφορά με τους φωτογράφους των κοσμικών σελίδων» λέει ο Γεράσιμος Δομένικος «είναι ότι αυτοί γίνονται μέρος του κόσμου που φωτογραφίζουν. Συστήνονται, σημειώνουν ονόματα, τα γράφουν στις λεζάντες, στήνουν τις φωτογραφίες.

«Στην αρχή ήμουν αρκετά προκατειλημμένος και είχα μια έντονη τάση προς τη διακωμώδηση» λέει ο Σπύρος Στάβερης. Σιγά σιγά κατάλαβα ότι αυτό είχε μια ευκολία, την οποία αποκήρυξα, και προσπάθησα να αντιμετωπίσω τα πράγματα πιο υπαρξιακά. Αλλωστε, μπορεί να είσαι προκατειλημμένος απέναντι σ' έναν κόσμο και σ' αυτό που πρεσβεύει, αλλά ταυτόχρονα να νιώθεις κάποια συμπάθεια για τα άτομα που τον αποτελούν. Δεν μπορούσα να μη συμπαθήσω κάποια γυναίκα, την οποία έβλεπα σχεδόν σε κάθε πάρτι, όταν μου ανοίχτηκε κάποια στιγμή και αναρωτήθηκε για το σύζυγό της, "Πού πήγε τόση αγάπη;". Βέβαια, επειδή πρόκειται για έναν κύκλο ανθρώπων που δεν αλλάζει πολύ, έπειτα από λίγο σε μαθαίνουν και δεν μπορείς να δουλέψεις όπως στην αρχή - τελείως άγνωστος και ελεύθερος. Εκείνη τη στιγμή φτάνεις σε αδιέξοδο.

Τεχνικά, η διαφοροποίηση αυτών των φωτογραφιών από τις συνήθεις κοσμικές απεικονίσεις επιτεύχθηκε με την επιλογή φιλμ μεσαίου φορμά, 6x6 εκατοστά, αντί για το μικρότερο φιλμ των 24x36 χιλιοστών που χρησιμοποιούνταν συνήθως. Σε σχέση με το κάθετο και το οριζόντιο φορμά, το μεσαίο φορμά επιτρέπει στο θέμα της φωτογραφίας να τοποθετείται στο κέντρο της. Επί πλέον, το μέγεθος του φιλμ δίνει τη δυνατότητα να τυπωθούν οι φωτογραφίες σε μεγάλο μέγεθος και -το σημαντικότερο- να αποτυπώσουν με μεγάλη καθαρότητα και την παραμικρή λεπτομέρεια.

«Ο συνδυασμός του φλας με τους φακούς της μηχανής και με το φιλμ που χρησιμοποιούσαμε έβγαζε μιαν απίστευτη οξύτητα στην εικόνα» λέει ο Γεράσιμος Δομένικος. Ολα "έγραφαν" τέλεια, και η παραμικρή ρυτίδα. Μερικές φορές, μάλιστα, τραβούσαμε και σλάιντς, που δημιουργούσαν ακόμη πιο σκληρή εικόνα, με πιο κορεσμένα χρώματα. Ηταν μια δήλωση προς το θεατή ότι αυτό που βλέπει δεν είναι η κλασική κοσμική φωτογραφία.

Πολλές από τις φωτογραφίες επιδέχονται πολλαπλές αναγνώσεις. Σε μία εικόνα η αντανάκλαση του φλας αντικατοπτρίζεται πάνω σ' έναν πίνακα του Νίκου Λύτρα, σβήνοντας το περιεχόμενό του. Σε κάποια άλλη, από την πίσω πόρτα μιας BMW με λασπωμένα λάστιχα βγαίνει μια γνωστή γκραντ νταμ της κοσμικής ζωής, η οποία προσπαθεί να ισορροπήσει με δυσκολία το τεράστιο καπέλο που κρύβει το πρόσωπό της.

Οι φωτογραφίες δημοσιεύονταν κάθε εβδομάδα στη στήλη Society του περιοδικού «Symbol», διευθυντής του οποίου είναι ο Στάθης Τσαγκαρουσιάνος, που συνέλαβε και την ιδέα. Η υπερβολή των κοσμικών εκδηλώσεων βρήκε το αντίστοιχό της στο στήσιμο της στήλης: οι φωτογραφίες έμπαιναν ολοσέλιδες και απλώνονταν σε πολλές από τις μπροστινές σελίδες.

Το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες. Οι φωτογραφίες συζητήθηκαν πολύ και γνώρισαν επίδοξους μιμητές. Σήμερα, σχεδόν δέκα χρόνια μετά, 26 από αυτές εκτίθενται με τον τίτλο «society» στην γκαλερί «Lightroom» (στο «Soul»), μια νέα γκαλερί αφιερωμένη αποκλειστικά στη φωτογραφία.

«Οι εικόνες δεν εκθέτουν ανθρώπους», γράφει στο κείμενο που συνοδεύει την έκθεση ο Δημήτρης Πολιτάκης, «αλλά στοιχεία προσωπικότητας αναγνωρίσιμα σε όλους μας, και συγκεντρωμένες μοιάζουν με ένα ιδιαίτερο "οικογενειακό άλμπουμ" της δυσλειτουργικής οικογένειας των "κοσμικών"... Ο φακός των δύο φωτογράφων ήταν εκεί: ως "outsider", όχι ως αυτόπτης μάρτυρας· διαπεραστικός αλλά όχι αδιάκριτος, εκλεκτικός αλλά όχι σνομπ, συγκρατημένος αλλά όχι απόμακρος.

Για την έκθεση «society», που συμμετέχει στη διοργάνωση «Athens Photo Festival '09», η επιμελήτρια Ρενάτα Κωνσταντίνου διάλεξε εικόνες που υπερβαίνουν την ενημερωτική αποστολή του φωτορεπορτάζ και μπορούν να σταθούν ανεξάρτητα, ως πολύ καλές φωτογραφίες.

«Οι αναγνώσεις είναι πάντα πολύ προσωπικές» λέει. Μία από τις φωτογραφίες δείχνει ένα γνωστό μοντέλο. Είναι πολύ έντονα βαμμένη, λευκή σαν πεθαμένη, κι έχει έ- να βλέμμα κακό, σαν να θέλει να επιβληθεί στο φωτογράφο. Την ίδια στιγμή έχει και μια τρομερή μελαγχολία. Αυτήν τη φωτογραφία πρέπει να τη δεις και να την ξαναδείς για να καταλάβεις τα διαφορετικά της επίπεδα. Μια άλλη φωτογραφία δείχνει μία κυρία με ένα πανέμορφο κίτρινο φουστάνι και κάτι νύχια ροζ τεράστια. Κρατάει ένα ποτήρι σαμπάνιας και θα μπορούσες να γελάσεις, γιατί είναι υπερβολικά φτιασιδωμένη. Την καταλαβαίνεις, όμως, γιατί έχει κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσε για να βρεθεί εκεί.

____________

Στο παλιό «Soul»

* Η Ρενάτα Κωνσταντίνου θέλησε να δημιουργήσει στην γκαλερί «Lightroom» (στο «Soul») έναν χώρο αφιερωμένο αποκλειστικά στη φωτογραφία, που θα λειτουργεί όλο το χρόνο. Φέτος θα εκθέσει κυρίως δουλειές φωτογράφων που έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά. Υπάρχουν δουλειές που αξίζει να τις δούμε μ' έναν άλλο τρόπο» λέει. Μέχρι στιγμής τις βλέπαμε μέσα από τα περιοδικά· δεν είχαμε ευκαιρία να τις δούμε στον τοίχο. Από το περιοδικό στον τοίχο αλλάζουν τα μεγέθη, αλλάζουν και οι ποιότητες των εικόνων. Κάτι άλλο βλέπουμε τελικά.

* «Είναι πολύ σημαντικό για μας τους φωτογράφους των περιοδικών» λέει ο Γεράσιμος Δομένικος. Εχουμε φτάσει πια σε αδιέξοδο. Η δουλειά μας είναι αμιγώς φωτογραφική. Πρέπει να τη δεις μέσα από το πρίσμα της φωτογραφίας, όχι της σύγχρονης τέχνης. Οι περισσότερες γκαλερί βλέπουν τη φωτογραφία μ' έναν conceptual τρόπο, ως μέσο για να υπηρετήσουν κάτι άλλο.

* Το «Lightroom» απευθύνεται σε μια νέα αγορά τέχνης ή, μάλλον, φιλοδοξεί να τη δημιουργήσει. Οπως γίνεται στο εξωτερικό, παράλληλα με τις φωτογραφίες διαστάσεων 50x50, που κυκλοφορούν σε ελάχιστα αριθμημένα αντίτυπα και απευθύνονται κυρίως σε συλλέκτες, θα διατίθενται φωτογραφίες διαστάσεων 20x20, όλες τυπωμένες με τα ποιοτικότερα στάνταρ της αγοράς (η ποιότητα της εκτύπωσης και ο αριθμός των αντιτύπων καθορίζουν την αξία μιας φωτογραφίας στην αγορά τέχνης), που θα κυκλοφορούν σε περισσότερα αριθμημένα αντίτυπα και η τιμή τους δεν θα ξεπερνά τα 50 ευρώ.

* «Η ιδέα είναι να μπορεί κάποιος που αγαπά τη φωτογραφία να μπορεί να την έχει στο χώρο του ή να την κάνει δώρο σ' έναν φίλο, αντί του πάρει ένα βάζο» λέει η Ρενάτα Κωνσταντίνου. Μπορεί μια φωτογραφία να τη δεις και στο κομπιούτερ σου, αλλά είναι τελείως διαφορετικό το μέσο. Η διαφορά είναι σαν αυτή μεταξύ του θεάτρου και του κινηματογράφου.

-*-