[Εψιλον, 1/8/10]
Δύο χρόνια μετά την απότομη άνοδο της τιμής των σιτηρών, η οποία οδήγησε στην πείνα 115 εκατομμύρια ανθρώπους πυροδοτώντας εξεγέρσεις στην Αφρική, την Ασία και τη Λατ. Αμερική, ήρθε η σειρά του κακάο. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, η τιμή του στο Χρηματιστήριο Μελλοντικών Αξιών του Λονδίνου αυξήθηκε 150%. Βασικός υπεύθυνος και γι' αυτή τη φούσκα είναι οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, που έχουν μετατρέψει το εμπόριο τροφίμων σε όργιο κερδοσκοπίας.
Το λένε καθαρά σε επιστολή τους προς το Διεθνές Χρηματιστήριο Παραγώγων του Λονδίνου (LIFFE) 16 ευρωπαϊκοί εμπορικοί οργανισμοί: «Αυτό που ζούμε σήμερα είναι ξεκάθαρα μια αθέμιτη διαχείριση [των συμβολαίων κακάο], η οποία απαξιώνει την αγορά του Λονδίνου και δεν πρέπει να επιτρέπεται. Οπως αναφέρει σχετικό ρεπορτάζ της "Γκάρντιαν", ένας από τους οργανισμούς που υπέγραψε την επιστολή καταγγέλλει ότι το παιχνίδι με το κακάο το έχει στήσει κάποιος κερδοσκόπος, που έχει αγοράσει μεγάλο αριθμό συμβολαίων μελλοντικής απόδοσης.
Σιγά το νέο, βέβαια. Από τότε που οι επενδυτικές τράπεζες, με πρώτη και καλύτερη την Γκόλντμαν Σακς στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έβαλαν στο παιχνίδι των αγορών τα τρόφιμα, με σκοπό να αντισταθμίσουν τις πιθανές απώλειες από τις αγορές μετοχών και συναλλάγματος, η αγορά αυτή έχει αποδειχτεί χρυσός για τους κερδοσκόπους που «αποσταθεροποιούν τις αγορές όχι μόνο για τους καταναλωτές αλλά και για τους αγρότες στον αναπτυσσόμενο κόσμο, που αδυνατούν να προγραμματίσουν και να επενδύσουν μελλοντικά εν μέσω έντονης αστάθειας των τιμών», όπως λέει η μη κερδοσκοπική οργάνωση-ομπρέλα Fair Trade Foundation, που πιστοποιεί προϊόντα για τα οποία χρησιμοποιούνται πρακτικές δίκαιου εμπορίου.
Η έκθεση της βρετανικής οργάνωσης κατά της φτώχειας Κίνημα Παγκόσμιας Ανάπτυξης (WMD) με τον εύγλωττο τίτλο «Η μεγάλη λαχειοφόρος αγορά της πείνας: Πώς η τραπεζική κερδοσκοπία προκαλεί κρίσεις υποσιτισμού», που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο, καταγγέλλει ότι το κέρδος της Γκόλντμαν Σακς από τον τζόγο με τα τρόφιμα ήταν πέρσι ένα δισ. δολάρια και ότι τα νέα επενδυτικά προϊόντα των τραπεζών, μαζί με μακροχρόνιες αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και τις κλιματικές συνθήκες, ευθύνονται για την έλλειψη τροφίμων στον Τρίτο Κόσμο. Η Γκόλντμαν Σακς, που πρόσφατα συμφώνησε να πληρώσει πρόστιμο 550 εκ. δολ. για τη διευθέτηση της δικαστικής διερεύνησης κατηγοριών για εξαπάτηση επενδυτών στις ΗΠΑ, χαρακτηρίζει την έκθεση «φριχτά παραπληροφορημένη» και «κωμικά υπερβολική.
Μια ενδιαφέρουσα περιγραφή του πώς λειτούργησε αυτή η κερδοσκοπική αλχημεία στα σιτηρά βρίσκουμε στο τεύχος Ιουλίου του αμερικανικού περιοδικού «Χάρπερς. Ολα ξεκίνησαν από μια απλή ιδέα που πρωτοεφαρμόστηκε τον 18ο αι. στην Ιαπωνία και αργότερα στις ΗΠΑ: αγοραστές και αγρότες συμφωνούσαν εκ των προτέρων την τιμή του σιταριού που θα παραδινόταν στο τέλος της σεζόν, με τρόπο που εξασφάλιζε και τα δύο μέρη από τους κινδύνους μιας κακής χρονιάς. Αργότερα, μπήκαν στο παιχνίδι οι κερδοσκόποι, που πωλούσαν και αγόραζαν όχι πια το ίδιο το προϊόν, αλλά χρηματιστηριακούς τίτλους μελλοντικών αγορών και πωλήσεων, ποντάροντας στο κέρδος από τη διαφορά με τις τρέχουσες τιμές.
Το σύστημα λειτουργούσε με σχετική σταθερότητα, μέχρι που το 1991 η Γκόλντμαν Σακς δημιούργησε ένα νέο επενδυτικό προϊόν: τους δείκτες εμπορευμάτων. Αυτά τα επενδυτικά προϊόντα (έχουν κυκλοφορήσει μάλιστα και στην ελληνική αγορά) αποτελούνται από συμβόλαια μελλοντικής απόδοσης μιας σειράς προϊόντων. Το μόνο που χρειαζόταν να κάνει ο επενδυτής, ήταν να επενδύει συνεχώς σ' αυτούς, περιμένοντας αυξημένες μελλοντικές αποδόσεις. Πλέον, οι κερδοσκόποι αγόραζαν και πωλούσαν αποκλειστικά με βάση την τιμή του προϊόντος στο χρηματιστήριο. Μάλιστα, είτε ανέβαινε η χρηματιστηριακή τιμή του σιταριού είτε έπεφτε, η τράπεζα ήταν κερδισμένη, γιατί με τη σειρά της επένδυε το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του επενδυτή σε ασφαλέστερες τοποθετήσεις.
Το 2005, μια μελέτη των οικονομολόγων Γκάρι Γκόρτον και Κ. Γκιρτ Ροουενχόρστ έπεισε τους επενδυτές ότι οι δείκτες εμπορευμάτων αποτελούν συμφέρουσα επένδυση. Ετσι, ώς το 2008, περισσότερα από 300 δισ. δολάρια τοποθετήθηκαν σ' αυτούς τους δείκτες. Το αποτέλεσμα ήταν να μην υπάρχει αλληλουχία μεταξύ της πραγματικής τιμής και της χρηματιστηριακής τιμής, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί μια κλασική χρηματιστηριακή φούσκα.
Οι χρηματιστηριακές τιμές των συμβολαίων μελλοντικής απόδοσης εκτινάχθηκαν στα ύψη και, σε συνδυασμό με μια σειρά καιρικών και άλλων φαινομένων που επηρέασαν την έτοιμη προς πώληση παραγωγή του 2008, παρέσυραν στα ύψη τις τρέχουσες τιμές των σιτηρών. Από το 2005 ώς το 2008, η τιμή των τροφίμων παγκοσμίως ανέβηκε κατά 80%, προσθέτοντας 250 εκατ. ανθρώπους στις τάξεις των πεινασμένων όλου του κόσμου.
Το άρθρο του «Χάρπερς» δεν έχει χάπι εντ. Καταλήγει με την προειδοποίηση ότι η αγορά εμπορευμάτων έχει γίνει τόσο ασταθής, που οι δυσμενείς εξελίξεις των σιτηρών μπορούν να επαναληφθούν ανά πάσα στιγμή. Δεν πρόλαβε να στεγνώσει καλά καλά το μελάνι και μάθαμε για την εκτίναξη της τιμής του κακάο στο Λονδίνο.
Η WMD στην έκθεσή της ζητά από την Ε.Ε. να θεσπίσει αυστηρούς κανονισμούς που θα ελέγχουν την αλόγιστη κερδοσκοπία, αντίστοιχους με αυτούς που εγκρίθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ για τον χρηματοοικονομικό τομέα: «Είναι επικίνδυνο, ανήθικο και απαράδεκτο να επιτρέπεται ο τζόγος της πείνας στις χρηματοοικονομικές αγορές. Πρέπει να σταματήσει πριν να υποφέρουν περισσότεροι άνθρωποι από την πείνα για να ικανοποιήσουν την απληστία των τραπεζών.
Πληκτρολογήστε
www.rollingstone.com/politics/news/12697/64796
Αναλυτικό ρεπορτάζ του Matt Taibbi στο αμερικανικό περιοδικό «Rolling Stone» για την Γκόλντμαν Σακς και το ρόλο της στην πρόσφατη οικονομική κρίση.
***
harpers.org/archive/2010/07/0083022
«The food bubble: How Wall Street starved millions and got away with it. Πώς τα παιχνίδια των κερδοσκόπων οδήγησαν προ 2ετίας στην απότομη άνοδο της τιμής των σιτηρών και γιατί δεν αποκλείεται να το επαναλάβουν.
Διαβάστε
Ρόμπερτ Μπρένερ, «Ο,τι είναι καλό για την Goldman Sachs είναι καλό για τις ΗΠΑ: Οι ρίζες της σημερινής κρίσης», εκδ. Εργατική Πάλη.
Ο Ρόμπερτ Μπρένερ, μαρξιστής οικονομολόγος του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας - Λος Αντζελες (UCLA), εξηγεί τους μηχανισμούς που οδήγησαν στο ξέσπασμα της πρόσφατης οικονομικής κρίσης.
Δύο χρόνια μετά την απότομη άνοδο της τιμής των σιτηρών, η οποία οδήγησε στην πείνα 115 εκατομμύρια ανθρώπους πυροδοτώντας εξεγέρσεις στην Αφρική, την Ασία και τη Λατ. Αμερική, ήρθε η σειρά του κακάο. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, η τιμή του στο Χρηματιστήριο Μελλοντικών Αξιών του Λονδίνου αυξήθηκε 150%. Βασικός υπεύθυνος και γι' αυτή τη φούσκα είναι οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, που έχουν μετατρέψει το εμπόριο τροφίμων σε όργιο κερδοσκοπίας.
Το λένε καθαρά σε επιστολή τους προς το Διεθνές Χρηματιστήριο Παραγώγων του Λονδίνου (LIFFE) 16 ευρωπαϊκοί εμπορικοί οργανισμοί: «Αυτό που ζούμε σήμερα είναι ξεκάθαρα μια αθέμιτη διαχείριση [των συμβολαίων κακάο], η οποία απαξιώνει την αγορά του Λονδίνου και δεν πρέπει να επιτρέπεται. Οπως αναφέρει σχετικό ρεπορτάζ της "Γκάρντιαν", ένας από τους οργανισμούς που υπέγραψε την επιστολή καταγγέλλει ότι το παιχνίδι με το κακάο το έχει στήσει κάποιος κερδοσκόπος, που έχει αγοράσει μεγάλο αριθμό συμβολαίων μελλοντικής απόδοσης.
Σιγά το νέο, βέβαια. Από τότε που οι επενδυτικές τράπεζες, με πρώτη και καλύτερη την Γκόλντμαν Σακς στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έβαλαν στο παιχνίδι των αγορών τα τρόφιμα, με σκοπό να αντισταθμίσουν τις πιθανές απώλειες από τις αγορές μετοχών και συναλλάγματος, η αγορά αυτή έχει αποδειχτεί χρυσός για τους κερδοσκόπους που «αποσταθεροποιούν τις αγορές όχι μόνο για τους καταναλωτές αλλά και για τους αγρότες στον αναπτυσσόμενο κόσμο, που αδυνατούν να προγραμματίσουν και να επενδύσουν μελλοντικά εν μέσω έντονης αστάθειας των τιμών», όπως λέει η μη κερδοσκοπική οργάνωση-ομπρέλα Fair Trade Foundation, που πιστοποιεί προϊόντα για τα οποία χρησιμοποιούνται πρακτικές δίκαιου εμπορίου.
Η έκθεση της βρετανικής οργάνωσης κατά της φτώχειας Κίνημα Παγκόσμιας Ανάπτυξης (WMD) με τον εύγλωττο τίτλο «Η μεγάλη λαχειοφόρος αγορά της πείνας: Πώς η τραπεζική κερδοσκοπία προκαλεί κρίσεις υποσιτισμού», που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο, καταγγέλλει ότι το κέρδος της Γκόλντμαν Σακς από τον τζόγο με τα τρόφιμα ήταν πέρσι ένα δισ. δολάρια και ότι τα νέα επενδυτικά προϊόντα των τραπεζών, μαζί με μακροχρόνιες αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και τις κλιματικές συνθήκες, ευθύνονται για την έλλειψη τροφίμων στον Τρίτο Κόσμο. Η Γκόλντμαν Σακς, που πρόσφατα συμφώνησε να πληρώσει πρόστιμο 550 εκ. δολ. για τη διευθέτηση της δικαστικής διερεύνησης κατηγοριών για εξαπάτηση επενδυτών στις ΗΠΑ, χαρακτηρίζει την έκθεση «φριχτά παραπληροφορημένη» και «κωμικά υπερβολική.
Μια ενδιαφέρουσα περιγραφή του πώς λειτούργησε αυτή η κερδοσκοπική αλχημεία στα σιτηρά βρίσκουμε στο τεύχος Ιουλίου του αμερικανικού περιοδικού «Χάρπερς. Ολα ξεκίνησαν από μια απλή ιδέα που πρωτοεφαρμόστηκε τον 18ο αι. στην Ιαπωνία και αργότερα στις ΗΠΑ: αγοραστές και αγρότες συμφωνούσαν εκ των προτέρων την τιμή του σιταριού που θα παραδινόταν στο τέλος της σεζόν, με τρόπο που εξασφάλιζε και τα δύο μέρη από τους κινδύνους μιας κακής χρονιάς. Αργότερα, μπήκαν στο παιχνίδι οι κερδοσκόποι, που πωλούσαν και αγόραζαν όχι πια το ίδιο το προϊόν, αλλά χρηματιστηριακούς τίτλους μελλοντικών αγορών και πωλήσεων, ποντάροντας στο κέρδος από τη διαφορά με τις τρέχουσες τιμές.
Το σύστημα λειτουργούσε με σχετική σταθερότητα, μέχρι που το 1991 η Γκόλντμαν Σακς δημιούργησε ένα νέο επενδυτικό προϊόν: τους δείκτες εμπορευμάτων. Αυτά τα επενδυτικά προϊόντα (έχουν κυκλοφορήσει μάλιστα και στην ελληνική αγορά) αποτελούνται από συμβόλαια μελλοντικής απόδοσης μιας σειράς προϊόντων. Το μόνο που χρειαζόταν να κάνει ο επενδυτής, ήταν να επενδύει συνεχώς σ' αυτούς, περιμένοντας αυξημένες μελλοντικές αποδόσεις. Πλέον, οι κερδοσκόποι αγόραζαν και πωλούσαν αποκλειστικά με βάση την τιμή του προϊόντος στο χρηματιστήριο. Μάλιστα, είτε ανέβαινε η χρηματιστηριακή τιμή του σιταριού είτε έπεφτε, η τράπεζα ήταν κερδισμένη, γιατί με τη σειρά της επένδυε το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων του επενδυτή σε ασφαλέστερες τοποθετήσεις.
Το 2005, μια μελέτη των οικονομολόγων Γκάρι Γκόρτον και Κ. Γκιρτ Ροουενχόρστ έπεισε τους επενδυτές ότι οι δείκτες εμπορευμάτων αποτελούν συμφέρουσα επένδυση. Ετσι, ώς το 2008, περισσότερα από 300 δισ. δολάρια τοποθετήθηκαν σ' αυτούς τους δείκτες. Το αποτέλεσμα ήταν να μην υπάρχει αλληλουχία μεταξύ της πραγματικής τιμής και της χρηματιστηριακής τιμής, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί μια κλασική χρηματιστηριακή φούσκα.
Οι χρηματιστηριακές τιμές των συμβολαίων μελλοντικής απόδοσης εκτινάχθηκαν στα ύψη και, σε συνδυασμό με μια σειρά καιρικών και άλλων φαινομένων που επηρέασαν την έτοιμη προς πώληση παραγωγή του 2008, παρέσυραν στα ύψη τις τρέχουσες τιμές των σιτηρών. Από το 2005 ώς το 2008, η τιμή των τροφίμων παγκοσμίως ανέβηκε κατά 80%, προσθέτοντας 250 εκατ. ανθρώπους στις τάξεις των πεινασμένων όλου του κόσμου.
Το άρθρο του «Χάρπερς» δεν έχει χάπι εντ. Καταλήγει με την προειδοποίηση ότι η αγορά εμπορευμάτων έχει γίνει τόσο ασταθής, που οι δυσμενείς εξελίξεις των σιτηρών μπορούν να επαναληφθούν ανά πάσα στιγμή. Δεν πρόλαβε να στεγνώσει καλά καλά το μελάνι και μάθαμε για την εκτίναξη της τιμής του κακάο στο Λονδίνο.
Η WMD στην έκθεσή της ζητά από την Ε.Ε. να θεσπίσει αυστηρούς κανονισμούς που θα ελέγχουν την αλόγιστη κερδοσκοπία, αντίστοιχους με αυτούς που εγκρίθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ για τον χρηματοοικονομικό τομέα: «Είναι επικίνδυνο, ανήθικο και απαράδεκτο να επιτρέπεται ο τζόγος της πείνας στις χρηματοοικονομικές αγορές. Πρέπει να σταματήσει πριν να υποφέρουν περισσότεροι άνθρωποι από την πείνα για να ικανοποιήσουν την απληστία των τραπεζών.
____________
Πληκτρολογήστε
www.rollingstone.com/politics/news/12697/64796
Αναλυτικό ρεπορτάζ του Matt Taibbi στο αμερικανικό περιοδικό «Rolling Stone» για την Γκόλντμαν Σακς και το ρόλο της στην πρόσφατη οικονομική κρίση.
***
harpers.org/archive/2010/07/0083022
«The food bubble: How Wall Street starved millions and got away with it. Πώς τα παιχνίδια των κερδοσκόπων οδήγησαν προ 2ετίας στην απότομη άνοδο της τιμής των σιτηρών και γιατί δεν αποκλείεται να το επαναλάβουν.
____________
Διαβάστε
Ρόμπερτ Μπρένερ, «Ο,τι είναι καλό για την Goldman Sachs είναι καλό για τις ΗΠΑ: Οι ρίζες της σημερινής κρίσης», εκδ. Εργατική Πάλη.
Ο Ρόμπερτ Μπρένερ, μαρξιστής οικονομολόγος του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας - Λος Αντζελες (UCLA), εξηγεί τους μηχανισμούς που οδήγησαν στο ξέσπασμα της πρόσφατης οικονομικής κρίσης.
-*-
