[Εψιλον, 29/10/06]
H επέμβαση δεν είναι δύσκολη, αρκεί να διαθέτεις σύριγγες, γάντια, και χρώματα ζαχαροπλαστικής. «Όπως οι άνθρωποι φτιάχνουν τα βλέφαρά τους», λέει το Fish Love Magazine, ένα περιοδικό από τη Σιγκαπούρη για φίλους του ενυδρείου, «τα ψάρια μπορούν κι αυτά να γίνουν πιο ελκυστικά. Αλλά αντί για το χειρουργικό νυστέρι, όλα μπορούν να γίνουν με μια απλή σύριγγα». Κράτησε το ψάρι σταθερό. Τοποθέτησε τη σύριγγα στο πλευρό του. Χρειάζεται ένα εικοσιτετράωρο μέχρι η μπογιά να καλύψει την επιθυμητή επιφάνεια. Το ψάρι μπορεί να φαίνεται σαν να έχει πέσει σε λήθαργο, αλλά μην ανησυχείς· μέσα σε μια ημέρα θα ξαναζωντανέψει. «Ορίστε!», γράφει η λεζάντα της τελευταίας φωτογραφίας. «Δεν είναι εκθαμβωτικό; Αυτό δείχνει ότι και τα ψάρια χρειάζεται να βάλουν χρώμα στη ζωή τους».
Αν η ένεση φαίνεται μπελάς για το σπίτι, τα πετ σοπ πουλάνε ψάρια που έχουν βάλει χρώμα στη ζωή τους με παρόμοιες μεθόδους, και υπόσχονται να βάλουν και στη δική μας: βαμμένα ψάρια με ονόματα όπως «τατουάζ», «discofish» ή κάτι παρόμοιο, και εντυπωσιακά υβρίδια που έχουν δημιουργηθεί από επιλεκτικές διασταυρώσεις διαφορετικών ειδών. Δεν έχει σημασία που κατά την επέμβαση τα ψάρια υποφέρουν, και πολλά πεθαίνουν. Σημασία έχει ότι οι πελάτες ζητούν εντυπωσιακά χρώματα και σχήματα · η αγορά φυσικά ανταποκρίνεται.
Βλέπω το παπαγαλόψαρο, το πιο διαδεδομένο υβρίδιο, σε μια γωνία του καταστήματος «Υδάτινες Ιστορίες» στις Αχαρνές και καταλαβαίνω γιατί είναι τόσο αγαπητό: είναι στρογγυλοπρόσωπο, με μικρό στόμα, και δίνει την εντύπωση ότι χαμογελά. Μοιάζει με γελαστό εμότικον, το προσωπάκι που μπαίνει στα e-mail για να δείξει συναισθήματα. Μόνο που το παπαγαλόψαρο δεν χαμογελά επειδή είναι ευτυχισμένο. Χαμογελά επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Το στόμα του, σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Φίλων του Ενυδρείου (ΠΣΦΕ), που πρόσφατα ξεκίνησε μια εκστρατεία εναντίον των πωλήσεων υβριδίων και τεχνητά βαμμένων ψαριών, είναι παραμορφωμένο, μικρό και σκληρό, τόσο που το ψάρι δυσκολεύεται να τραφεί κανονικά. Τα πτερύγιά του είναι τοποθετημένα έτσι που δυσκολεύεται να κολυμπήσει. Το κοιτάζω κι είμαι σίγουρος ότι πίσω από το χαμόγελο καταριέται την ώρα που κάποιος ιχθυοκαλλιεργητής αποφάσισε να το δημιουργήσει και να το ρίξει στην αγορά.
«Εμείς τα κρύβουμε», λέει ο κ. Μανώλης Πασχαλάκης, συνιδιοκτήτης των Υδάτινων Ιστοριών. «Κι όταν κάποιος τα ζητάει, προσπαθώ να τον πείσω να αγοράσει άλλο ψάρι. Αλλά δεν μπορείς να μην φέρεις καθόλου. Ο κόσμος τα θέλει, κυρίως αυτοί που δεν είναι χομπίστες και βλέπουν το ενυδρείο σαν ένα διακοσμητικό αντικείμενο στο σαλόνι».
Το ενυδρείο γίνεται μόδα στην Ελλάδα. Το βλέπεις σε γάμους και βαφτίσια, όπου γυάλες με χρυσόψαρα εμφανίζονται δίπλα στις στήλες με τα άνθη, δίνοντας την ευκαιρία στους καλεσμένους να διασκεδάσουν ρίχνοντας στις γιάλες αναψυκτικά για να δουν πώς αντιδρά το ψάρι - «πεθαίνει», λέει ο κ. Τόλης Κετσελίδης από τον ΠΣΦΕ. Για τον κ. Κετσελίδη το ενυδρείο δεν είναι μόνο διακοσμητικό στοιχείο ·είναι ένας βιότοπος που υπακούει στους νόμους της φύσης. «Ένα ψάρι είναι κάτι περισσότερο από ένα χρωματιστό πράγμα που κολυμπάει», λέει. «Το σχήμα και το χρώμα του έχει δοθεί από τη φύση, για να εκπληρώνει βασικές λειτουργίες. Αλλάζουν όταν το ψάρι τρέφεται, επιτίθεται, αμύνενται, αναπαράγενται ή μεγαλώνει τα μικρά του. Μπορείς να ονομάσεις ‘ψάρι’ αυτά τα δημιουργήματα, όταν δεν ξέρεις σε τι συνθήκες ζουν απ’τη στιγμή που δεν υπάρχουν στη φύση;».
Αλλά εκτός από τους νόμους της φύσης, υπάρχουν οι νόμοι της αγοράς. Η ζήτηση για εντυπωσιακά ψάρια έχει ξυπνήσει την εφευρετικότητα των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας της Ασίας, όπου παράγεται η μεγαλύτερη ποσότητα ψαριών ενυδρείου στον κόσμο. Κάθε ψάρι που έχει την ατυχία να γεννηθεί διάφανο ή μονόχρωμο και να έχει κατάλληλη υφή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καμβάς. Οι ενέσεις είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος, αλλά υπάρχουν κι άλλες: το βουτούν πρώτα σε καυστικό διάλυμμα, για να ανοίξουν οι πόροι, στη συνέχεια στη μπογιά, και τέλος σε άλλο υγρό για να στεγανοποιηθεί.
Τελευταία, μεγάλη επιτυχία έχει η μέθοδος λέιζερ. Χρειάζονται τέσσερα με πέντε χτυπήματα σ’ένα σκουρόχρωμο ψάρι με λέιζερ χαμηλής οξύτητας για να αφαιρεθεί ο εξωτερικός ιστός, στη συνέχεια να αφαιρεθούν τα χρωματικά κύτταρα του ψαριού, και να προστεθούν αυτά του μηχανήματος. «Tο λέιζερ είναι πιο προσοδοφόρο», λέει ο κ. Κετσελίδης, «γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να παραγγείλεις ό,τι σχέδιο φανταστείς». Βλέπω σε φωτογραφίες ψάρια με αρχικά ονομάτων, μηνύματα αγάπης, καρδούλες και σημαίες κρατών. Μαζί με το χρώμα, τα ψάρια έχουν βάλει στη ζωή τους και περιεχόμενο.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν το ψάρι πονά όπως ο άνθρωπος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υποφέρει. Συγκρίνοντας το μέγεθος του ψαριού με το μέγεθος της βελόνας που χρησιμοποιείται για την ένεση, θα ήταν σαν ένας άνθρωπος να δέχεται επανειλημμένα ραμφίσματα από βελόνα που έχει το μέγεθος μολυβιού, γράφει το βρετανικό περιοδικό Practical Fishkeeping. Έρευνα του περιοδικού βρήκε ότι το 40% των βαμμένων glassfish παρουσίαζαν την ασθένεια της λυμφοκύστης (οφείλεται σε ιό που προκαλεί σημάδια στην επιφάνεια του ψαριού), σε σχέση με το 10% των μη βαμμένων. Άλλες έρευνες καταγράφουν κατεστραμμένα νεφρά και ελλιπή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, που κάνει το ψάρι ευαίσθητο σε ασθένειες που κυκλοφορούν στο ενυδρείο. Αλλά μπρος στα κάλλη, τι είναι ο πόνος;
Η εφευρετικότητα επεκτείνεται και στο σχήμα. Αιώνες πριν οι Κινέζοι άρχισαν επιλεκτικές αναπαραγωγές ψαριών, ώστε από τη διασταύρωση συγγενικών ειδών να δημιουργήσουν νέες μορφές. Ήδη το 1868 ο Δαρβίνος εξέφρασε την αμηχανία του: «Πολλές ποικιλίες χρυσόψαρων θα έπρεπε να λέγονται τερατουργήματα. Αλλά είναι δύσκολο να χαράξεις μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ μιας ποικιλίας και ενός τερατουργήματος». Σήμερα, ο διαχωρισμός θα ήταν εύκολος: τα balloons είναι ψάρια με σωματική δυσμορφία, συνήθως στη σπονδυλική στήλη. Στη φύση δεν θα επιβίωναν, αλλά οι ιχθυοκαλλιεργητές τα αναπαράγουν και τα πωλούν σε όσους θέλουν ένα ψάρι που να μη μοιάζει με τα άλλα.
Κι αν κάποιος βαρεθεί το σχήμα του ψαριού του, το Fish Love Magazine από τη Σιγκαπούρη δίνει και πάλι τη λύση. Χρειάζονται μόνο αντιβιοτικά και ψαλίδι. «Τα ψάρια επιλέγονται προσεκτικά, συνήθως μεταξύ 2 και 3 εκατοστών στο μήκος», λέει το άρθρο, «όταν οι ακτίνες του πτερυγίου της ουράς δεν έχουν πλήρως αναπτυχθεί ή σκληρύνει. Βάλτε το ψαλίδι ή το κοφτερό εργαλείο στο σημείο που πρέπει να γίνει η τομή και πάρτε την απόφαση · κόψτε». Προσέξτε μόνο μην κόψετε στο σημείο πριν την ουρά και καταστρέψετε το ψάρι. Φροντίστε επίσης να γεμίσετε το ενυδρείο με αντιβιοτικά. Αν όλα πάνε καλά, οι πληγές θα κλείσουν σε δύο με πέντε εβδομάδες. Απλό; «Συγκριτικά με τα κατορθώματα των πλαστικών επεμβάσεων του Μάικ Τζάκσον», λέει το άρθρο, «η χειρουργική αποκατάσταση της ουράς στα παπαγαλόψαρα και τα flowerhorns μοιάζει με λοφίσκο μυρμηγκοφωλιάς μπροστά στα Ιμαλάια». Έχουν τον τρόπο τους με τις παρομοιώσεις εκεί στη Σιγκαπούρη.
Αν αυτά φαίνονται κάπως βάρβαρα, ευτυχώς η βιοτεχνολογία προσφέρει στην αγορά αναίμακτες λύσεις. Το 1999 μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης πήρε το γονίδιο μιας μέδουσας που παράγει φωσφορίζουσα πρωτείνη και το προσέθεσε στο γονιδίωμα ενός ψαριού που ζει σε ποτάμια στην Ινδία και το Μπαγκλαντές, το ζεβράκι. Ζητούσαν να δημιουργήσουν ένα ψάρι που θα φωσφορίζει όταν το νερό είναι μολυσμένο. Ακόμη δεν το έχουν πετύχει - το ψάρι που γεννήθηκε έχει μόνιμα φωσφορίζον κόκκινο χρώμα-, αλλά δυο 26χρονοι Αμερικανοί είδαν τη χρυσή ευκαιρία. Το ονόμασαν GloFish και το έβγαλαν στην αμερικανική αγορά. Είναι το πρώτο γενετικά μεταλλαγμένο πετ, και στο τέλος του χρόνου θα διατίθεται επίσης σε φωσφορίζον πράσινο και πορτοκαλί χρώμα. Οπως λέει η ιστοσελίδα glofish.com, «βάλτε ένα θαύμα της επιστήμης στο ενυδρείο σας – αποκτήστε το πιο καυτό, πιο πολυσυζητημένο, πιο όμορφο νέο ψάρι της ζωής μας!»
Αντιδράσεις υπάρχουν. Οι δύο μεγαλύτερες αλυσίδες πετ σοπ της Αμερικής αρνήθηκαν να βάλουν στα ενυδρεία τους το GloFish – εκπρόσωπος της Petsmart είπε ότι δεν συμφωνεί με την αλλαγή του γενετικού κώδικα όταν «δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό πέρα από την ευχαρίστησή μας». Πριν δέκα χρόνια στην Αγγλία το περιοδικό Practical Fishkeeping (που πρόσφατα ανακάλυψε και δημοσιοποίησε το άρθρο του Fish Love Magazine) ξεκίνησε μια εκστρατεία εναντίον της πώλησης υβριδίων και τεχνητά βαμμένων ψαριών, που βρήκε μεγάλη ανταπόκριση σε καταστήματα και καταναλωτές. Στις αρχές Οκτωβρίου, ο ΠΣΦΕ εγκαινίασε και στην Ελλάδα μια αντίστοιχη εκστρατεία: «Όχι στα παπαγαλόψαρα και στα τεχνητά βαμμένα ψάρια» λέει το μήνυμα στην ιστοσελίδα του Συλλόγου, που σχεδιάζει να ζητήσει από τα καταστήματα να αναρτήσουν σχετική ενημερωτική αφίσα.
«Ο άνθρωπος τελικά δεν καταλαβαίνει τίποτα · όλα είναι για το κέρδος», λέει ο Γιώργος Πατρίκας, 25 χρονών από τη Βέροια, λίγες ημέρες αφότου διάβασε την ανακοίνωση. Ο Γιώργος έχει ενυδρείο από τα 18 του. Το Φεβρουάριο μπήκε σ’ένα πετ σοπ στη Βέροια και είδε τα παπαγαλόψαρα. «Τρελάθηκα», λέει, «μου άρεσαν πολύ». Ρώτησε, του είπαν ότι ζουν στον Αμαζόνιο (τα πετ σοπ φημίζονται για τις εφευρετικές απαντήσεις τους), και πήρε δύο. Αργότερα πήρε κι άλλα, ανάμεσά τους δύο με βαμμένα κόκκινα χείλη, σαν να φορούν κραγιόν, και χρωματιστές ρίγες στη ράχη– «σαν Ινδιάνοι είναι», λέει ο Γιώργος.
Τα έβαλε στο ενυδρείο στο βενζινάδικο του πατέρα του, δίπλα στο ψυγείο με τα αναψυκτικά, και κέρδισε το θαυμασμό όλων. «Η αλήθεια είναι ότι χτυπάνε στο μάτι πάρα πολύ», λέει. «Το βάψιμο που έχουν είναι φοβερό. Τα έχω αγαπήσει τα παπαγαλόψαρα, αλλά αν είναι όπως τα λένε, δεν υπάρχει περίπτωση να ξαναπάρω. Είναι μια παραποίηση της φύσης, στην οποία συνέβαλα κι εγώ από άγνοια».
H επέμβαση δεν είναι δύσκολη, αρκεί να διαθέτεις σύριγγες, γάντια, και χρώματα ζαχαροπλαστικής. «Όπως οι άνθρωποι φτιάχνουν τα βλέφαρά τους», λέει το Fish Love Magazine, ένα περιοδικό από τη Σιγκαπούρη για φίλους του ενυδρείου, «τα ψάρια μπορούν κι αυτά να γίνουν πιο ελκυστικά. Αλλά αντί για το χειρουργικό νυστέρι, όλα μπορούν να γίνουν με μια απλή σύριγγα». Κράτησε το ψάρι σταθερό. Τοποθέτησε τη σύριγγα στο πλευρό του. Χρειάζεται ένα εικοσιτετράωρο μέχρι η μπογιά να καλύψει την επιθυμητή επιφάνεια. Το ψάρι μπορεί να φαίνεται σαν να έχει πέσει σε λήθαργο, αλλά μην ανησυχείς· μέσα σε μια ημέρα θα ξαναζωντανέψει. «Ορίστε!», γράφει η λεζάντα της τελευταίας φωτογραφίας. «Δεν είναι εκθαμβωτικό; Αυτό δείχνει ότι και τα ψάρια χρειάζεται να βάλουν χρώμα στη ζωή τους».
Αν η ένεση φαίνεται μπελάς για το σπίτι, τα πετ σοπ πουλάνε ψάρια που έχουν βάλει χρώμα στη ζωή τους με παρόμοιες μεθόδους, και υπόσχονται να βάλουν και στη δική μας: βαμμένα ψάρια με ονόματα όπως «τατουάζ», «discofish» ή κάτι παρόμοιο, και εντυπωσιακά υβρίδια που έχουν δημιουργηθεί από επιλεκτικές διασταυρώσεις διαφορετικών ειδών. Δεν έχει σημασία που κατά την επέμβαση τα ψάρια υποφέρουν, και πολλά πεθαίνουν. Σημασία έχει ότι οι πελάτες ζητούν εντυπωσιακά χρώματα και σχήματα · η αγορά φυσικά ανταποκρίνεται.
Βλέπω το παπαγαλόψαρο, το πιο διαδεδομένο υβρίδιο, σε μια γωνία του καταστήματος «Υδάτινες Ιστορίες» στις Αχαρνές και καταλαβαίνω γιατί είναι τόσο αγαπητό: είναι στρογγυλοπρόσωπο, με μικρό στόμα, και δίνει την εντύπωση ότι χαμογελά. Μοιάζει με γελαστό εμότικον, το προσωπάκι που μπαίνει στα e-mail για να δείξει συναισθήματα. Μόνο που το παπαγαλόψαρο δεν χαμογελά επειδή είναι ευτυχισμένο. Χαμογελά επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Το στόμα του, σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Φίλων του Ενυδρείου (ΠΣΦΕ), που πρόσφατα ξεκίνησε μια εκστρατεία εναντίον των πωλήσεων υβριδίων και τεχνητά βαμμένων ψαριών, είναι παραμορφωμένο, μικρό και σκληρό, τόσο που το ψάρι δυσκολεύεται να τραφεί κανονικά. Τα πτερύγιά του είναι τοποθετημένα έτσι που δυσκολεύεται να κολυμπήσει. Το κοιτάζω κι είμαι σίγουρος ότι πίσω από το χαμόγελο καταριέται την ώρα που κάποιος ιχθυοκαλλιεργητής αποφάσισε να το δημιουργήσει και να το ρίξει στην αγορά.
«Εμείς τα κρύβουμε», λέει ο κ. Μανώλης Πασχαλάκης, συνιδιοκτήτης των Υδάτινων Ιστοριών. «Κι όταν κάποιος τα ζητάει, προσπαθώ να τον πείσω να αγοράσει άλλο ψάρι. Αλλά δεν μπορείς να μην φέρεις καθόλου. Ο κόσμος τα θέλει, κυρίως αυτοί που δεν είναι χομπίστες και βλέπουν το ενυδρείο σαν ένα διακοσμητικό αντικείμενο στο σαλόνι».
Το ενυδρείο γίνεται μόδα στην Ελλάδα. Το βλέπεις σε γάμους και βαφτίσια, όπου γυάλες με χρυσόψαρα εμφανίζονται δίπλα στις στήλες με τα άνθη, δίνοντας την ευκαιρία στους καλεσμένους να διασκεδάσουν ρίχνοντας στις γιάλες αναψυκτικά για να δουν πώς αντιδρά το ψάρι - «πεθαίνει», λέει ο κ. Τόλης Κετσελίδης από τον ΠΣΦΕ. Για τον κ. Κετσελίδη το ενυδρείο δεν είναι μόνο διακοσμητικό στοιχείο ·είναι ένας βιότοπος που υπακούει στους νόμους της φύσης. «Ένα ψάρι είναι κάτι περισσότερο από ένα χρωματιστό πράγμα που κολυμπάει», λέει. «Το σχήμα και το χρώμα του έχει δοθεί από τη φύση, για να εκπληρώνει βασικές λειτουργίες. Αλλάζουν όταν το ψάρι τρέφεται, επιτίθεται, αμύνενται, αναπαράγενται ή μεγαλώνει τα μικρά του. Μπορείς να ονομάσεις ‘ψάρι’ αυτά τα δημιουργήματα, όταν δεν ξέρεις σε τι συνθήκες ζουν απ’τη στιγμή που δεν υπάρχουν στη φύση;».
Αλλά εκτός από τους νόμους της φύσης, υπάρχουν οι νόμοι της αγοράς. Η ζήτηση για εντυπωσιακά ψάρια έχει ξυπνήσει την εφευρετικότητα των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας της Ασίας, όπου παράγεται η μεγαλύτερη ποσότητα ψαριών ενυδρείου στον κόσμο. Κάθε ψάρι που έχει την ατυχία να γεννηθεί διάφανο ή μονόχρωμο και να έχει κατάλληλη υφή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καμβάς. Οι ενέσεις είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος, αλλά υπάρχουν κι άλλες: το βουτούν πρώτα σε καυστικό διάλυμμα, για να ανοίξουν οι πόροι, στη συνέχεια στη μπογιά, και τέλος σε άλλο υγρό για να στεγανοποιηθεί.
Τελευταία, μεγάλη επιτυχία έχει η μέθοδος λέιζερ. Χρειάζονται τέσσερα με πέντε χτυπήματα σ’ένα σκουρόχρωμο ψάρι με λέιζερ χαμηλής οξύτητας για να αφαιρεθεί ο εξωτερικός ιστός, στη συνέχεια να αφαιρεθούν τα χρωματικά κύτταρα του ψαριού, και να προστεθούν αυτά του μηχανήματος. «Tο λέιζερ είναι πιο προσοδοφόρο», λέει ο κ. Κετσελίδης, «γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να παραγγείλεις ό,τι σχέδιο φανταστείς». Βλέπω σε φωτογραφίες ψάρια με αρχικά ονομάτων, μηνύματα αγάπης, καρδούλες και σημαίες κρατών. Μαζί με το χρώμα, τα ψάρια έχουν βάλει στη ζωή τους και περιεχόμενο.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν το ψάρι πονά όπως ο άνθρωπος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υποφέρει. Συγκρίνοντας το μέγεθος του ψαριού με το μέγεθος της βελόνας που χρησιμοποιείται για την ένεση, θα ήταν σαν ένας άνθρωπος να δέχεται επανειλημμένα ραμφίσματα από βελόνα που έχει το μέγεθος μολυβιού, γράφει το βρετανικό περιοδικό Practical Fishkeeping. Έρευνα του περιοδικού βρήκε ότι το 40% των βαμμένων glassfish παρουσίαζαν την ασθένεια της λυμφοκύστης (οφείλεται σε ιό που προκαλεί σημάδια στην επιφάνεια του ψαριού), σε σχέση με το 10% των μη βαμμένων. Άλλες έρευνες καταγράφουν κατεστραμμένα νεφρά και ελλιπή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, που κάνει το ψάρι ευαίσθητο σε ασθένειες που κυκλοφορούν στο ενυδρείο. Αλλά μπρος στα κάλλη, τι είναι ο πόνος;
Η εφευρετικότητα επεκτείνεται και στο σχήμα. Αιώνες πριν οι Κινέζοι άρχισαν επιλεκτικές αναπαραγωγές ψαριών, ώστε από τη διασταύρωση συγγενικών ειδών να δημιουργήσουν νέες μορφές. Ήδη το 1868 ο Δαρβίνος εξέφρασε την αμηχανία του: «Πολλές ποικιλίες χρυσόψαρων θα έπρεπε να λέγονται τερατουργήματα. Αλλά είναι δύσκολο να χαράξεις μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ μιας ποικιλίας και ενός τερατουργήματος». Σήμερα, ο διαχωρισμός θα ήταν εύκολος: τα balloons είναι ψάρια με σωματική δυσμορφία, συνήθως στη σπονδυλική στήλη. Στη φύση δεν θα επιβίωναν, αλλά οι ιχθυοκαλλιεργητές τα αναπαράγουν και τα πωλούν σε όσους θέλουν ένα ψάρι που να μη μοιάζει με τα άλλα.
Κι αν κάποιος βαρεθεί το σχήμα του ψαριού του, το Fish Love Magazine από τη Σιγκαπούρη δίνει και πάλι τη λύση. Χρειάζονται μόνο αντιβιοτικά και ψαλίδι. «Τα ψάρια επιλέγονται προσεκτικά, συνήθως μεταξύ 2 και 3 εκατοστών στο μήκος», λέει το άρθρο, «όταν οι ακτίνες του πτερυγίου της ουράς δεν έχουν πλήρως αναπτυχθεί ή σκληρύνει. Βάλτε το ψαλίδι ή το κοφτερό εργαλείο στο σημείο που πρέπει να γίνει η τομή και πάρτε την απόφαση · κόψτε». Προσέξτε μόνο μην κόψετε στο σημείο πριν την ουρά και καταστρέψετε το ψάρι. Φροντίστε επίσης να γεμίσετε το ενυδρείο με αντιβιοτικά. Αν όλα πάνε καλά, οι πληγές θα κλείσουν σε δύο με πέντε εβδομάδες. Απλό; «Συγκριτικά με τα κατορθώματα των πλαστικών επεμβάσεων του Μάικ Τζάκσον», λέει το άρθρο, «η χειρουργική αποκατάσταση της ουράς στα παπαγαλόψαρα και τα flowerhorns μοιάζει με λοφίσκο μυρμηγκοφωλιάς μπροστά στα Ιμαλάια». Έχουν τον τρόπο τους με τις παρομοιώσεις εκεί στη Σιγκαπούρη.
Αν αυτά φαίνονται κάπως βάρβαρα, ευτυχώς η βιοτεχνολογία προσφέρει στην αγορά αναίμακτες λύσεις. Το 1999 μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης πήρε το γονίδιο μιας μέδουσας που παράγει φωσφορίζουσα πρωτείνη και το προσέθεσε στο γονιδίωμα ενός ψαριού που ζει σε ποτάμια στην Ινδία και το Μπαγκλαντές, το ζεβράκι. Ζητούσαν να δημιουργήσουν ένα ψάρι που θα φωσφορίζει όταν το νερό είναι μολυσμένο. Ακόμη δεν το έχουν πετύχει - το ψάρι που γεννήθηκε έχει μόνιμα φωσφορίζον κόκκινο χρώμα-, αλλά δυο 26χρονοι Αμερικανοί είδαν τη χρυσή ευκαιρία. Το ονόμασαν GloFish και το έβγαλαν στην αμερικανική αγορά. Είναι το πρώτο γενετικά μεταλλαγμένο πετ, και στο τέλος του χρόνου θα διατίθεται επίσης σε φωσφορίζον πράσινο και πορτοκαλί χρώμα. Οπως λέει η ιστοσελίδα glofish.com, «βάλτε ένα θαύμα της επιστήμης στο ενυδρείο σας – αποκτήστε το πιο καυτό, πιο πολυσυζητημένο, πιο όμορφο νέο ψάρι της ζωής μας!»
Αντιδράσεις υπάρχουν. Οι δύο μεγαλύτερες αλυσίδες πετ σοπ της Αμερικής αρνήθηκαν να βάλουν στα ενυδρεία τους το GloFish – εκπρόσωπος της Petsmart είπε ότι δεν συμφωνεί με την αλλαγή του γενετικού κώδικα όταν «δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό πέρα από την ευχαρίστησή μας». Πριν δέκα χρόνια στην Αγγλία το περιοδικό Practical Fishkeeping (που πρόσφατα ανακάλυψε και δημοσιοποίησε το άρθρο του Fish Love Magazine) ξεκίνησε μια εκστρατεία εναντίον της πώλησης υβριδίων και τεχνητά βαμμένων ψαριών, που βρήκε μεγάλη ανταπόκριση σε καταστήματα και καταναλωτές. Στις αρχές Οκτωβρίου, ο ΠΣΦΕ εγκαινίασε και στην Ελλάδα μια αντίστοιχη εκστρατεία: «Όχι στα παπαγαλόψαρα και στα τεχνητά βαμμένα ψάρια» λέει το μήνυμα στην ιστοσελίδα του Συλλόγου, που σχεδιάζει να ζητήσει από τα καταστήματα να αναρτήσουν σχετική ενημερωτική αφίσα.
«Ο άνθρωπος τελικά δεν καταλαβαίνει τίποτα · όλα είναι για το κέρδος», λέει ο Γιώργος Πατρίκας, 25 χρονών από τη Βέροια, λίγες ημέρες αφότου διάβασε την ανακοίνωση. Ο Γιώργος έχει ενυδρείο από τα 18 του. Το Φεβρουάριο μπήκε σ’ένα πετ σοπ στη Βέροια και είδε τα παπαγαλόψαρα. «Τρελάθηκα», λέει, «μου άρεσαν πολύ». Ρώτησε, του είπαν ότι ζουν στον Αμαζόνιο (τα πετ σοπ φημίζονται για τις εφευρετικές απαντήσεις τους), και πήρε δύο. Αργότερα πήρε κι άλλα, ανάμεσά τους δύο με βαμμένα κόκκινα χείλη, σαν να φορούν κραγιόν, και χρωματιστές ρίγες στη ράχη– «σαν Ινδιάνοι είναι», λέει ο Γιώργος.
Τα έβαλε στο ενυδρείο στο βενζινάδικο του πατέρα του, δίπλα στο ψυγείο με τα αναψυκτικά, και κέρδισε το θαυμασμό όλων. «Η αλήθεια είναι ότι χτυπάνε στο μάτι πάρα πολύ», λέει. «Το βάψιμο που έχουν είναι φοβερό. Τα έχω αγαπήσει τα παπαγαλόψαρα, αλλά αν είναι όπως τα λένε, δεν υπάρχει περίπτωση να ξαναπάρω. Είναι μια παραποίηση της φύσης, στην οποία συνέβαλα κι εγώ από άγνοια».
-*-
