[Εψιλον, 13/7/08]
Οπως συμπεραίνει μια μελέτη στο «Rhetoric Review», όποιος διαβάζει βιβλία του Τζέρεμι Ρίφκιν (Jeremy Rifkin), αναλόγως αν συμφωνεί ή διαφωνεί με όσα διαβάζει, μένει με την εντύπωση ότι του απευθύνεται ένας προφήτης ή ένας αιρετικός. Πράγματι, στο λόγο του γκουρού διεθνούς αναλυτή, όπως είναι ο προσδιορισμός που συχνότερα συνοδεύει το όνομά του, πλανάται ένας τόνος Αποκάλυψης: ζούμε το τέλος του κόσμου, όπως τον ξέρουμε. Το φάντασμα του καινούριου κόσμου προβάλλει απειλητικό και δυσοίωνο, εκτός και αν ακολουθήσουμε, χωρίς χρονοτριβή, το όραμα του συγγραφέα.
Το όραμα που παρουσίασε ο Ρίφκιν στο 23ο Συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Λαγονήσι στις αρχές του μήνα ήταν δυνατό και εμπνευσμένο, σαν προεκλογικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ, και αναλόγου σαφήνειας. Ο ίδιος το συνόψισε σε τρεις λέξεις: «Διανεμητική Κοινωνική Ενόραση». Δεν είναι τυχαίο που ο Γιώργος Παπανδρέου προσκάλεσε τον Ρίφκιν να μιλήσει στο συνέδριο, «για να ταρακουνήσει τα νερά», όπως έγραψε η «Ελευθεροτυπία», επικαλούμενη δηλώσεις συνεργατών του προέδρου του ΠΑΣΟΚ.
Εν προκειμένω, τα νερά και τα δάση και τον ήλιο και τους ανέμους, αν θα ήταν δυνατόν, διότι το όραμα έχει να κάνει με τη σωτηρία του περιβάλλοντος και, όπως είπε ο Γιώργος Παπανδρέου, οι σοσιαλιστές σήμερα δεν φτάνει να ευαγγελίζονται την κοινωνική αλλαγή, πρέπει να ευαγγελίζονται την ίδια τη σωτηρία του πλανήτη. Οπως εξήγησε πάλι η «Ελευθεροτυπία», «το όραμα του Ρίφκιν είναι σαφές: "Στην Ελλάδα, την Ε.Ε. και σε ολόκληρο τον κόσμο θα μετατρέψουμε το υφιστάμενο απομονωμένο δίκτυο ενέργειας σε διασυνδεδεμένο, που θα είναι έξυπνο και θα λειτουργεί όπως το Διαδίκτυο. Εκατομμύρια άνθρωποι που θα παράγουν τη δική τους ενέργεια, την ανανεώσιμη ενέργεια, στα σπίτια τους, στα εργοστάσιά τους, στα γραφεία τους, στα εμπορικά τους κέντρα, θα είναι σε θέση να την αποθηκεύουν σε μορφή υδρογόνου. Μετά, το πλεόνασμα που θα συγκεντρώνεται θα το μοιράζονται με άλλους παραγωγούς μέσω του έξυπνου δικτύου, που θα λειτουργεί όπως το Διαδίκτυο, συνδέοντας τα ελληνικά νησιά, την Ε.Ε. και τη Μεσόγειο"». Είπαμε, σαφές!
Αυτό το όραμα ο Ρίφκιν το αναπτύσσει πολύ πιο αναλυτικά, αν και με την ίδια σαφήνεια, στο διεθνές μπεστ σέλερ του «Η οικονομία του υδρογόνου» (2000). Εκεί μιλά για την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία βασίζεται, αν μπορεί κανείς να καταλάβει καλά, σε έναν συνδυασμό των νέων τεχνολογιών της επικοινωνίας με μια ενεργειακή επανάσταση - ένα νέο σύστημα άντλησης, συλλογής, αποθήκευσης και διανομής ενέργειας, που, αν αξιοποιηθεί σωστά, θα αποτελέσει, άκουσον, «το πρώτο αληθινά δημοκρατικό ενεργειακό καθεστώς στην ιστορία». Μόνο που πρέπει να βιαστούμε. Σε δύο-τρεις δεκαετίες προβλέπεται να εξαντληθούν τα αποθέματα ορυκτών πηγών ενέργειας στη Δύση.
Το σενάριο είναι αληθοφανές, πειστικό και αρκούντως τρομακτικό για να αφήσει τους ακροατές συνεδρίων όπως αυτό στο Λαγονήσι με ανοιχτό το στόμα, για μια φορά επιτέλους όχι από τα χασμουρητά, αν δεν διαπίστωνε κανείς μιαν, ας την πούμε, ευελιξία από πλευράς του Ρίφκιν. Η ευελιξία έχει να κάνει με τα επιχειρήματα και τα στοιχεία που χρησιμοποιεί, αλλά πουθενά δεν είναι εμφανέστερη από ό,τι στην επιλογή των θεμάτων των βιβλίων του. Δεκαεπτά βιβλία το σύνολο, σχεδόν ένα ανά διετία, με το καθένα να διαπιστώνει το τέλος του κόσμου και να οραματίζεται έναν καινούριο, διαφορετικό σε κάθε βιβλίο.
Στο «Τέλος της εργασίας», που κυκλοφόρησε το 1995 προκαλώντας αίσθηση, προβλέπει ότι σε λίγες δεκαετίες η τεχνολογία θα εξαφανίσει πολλά σημερινά επαγγέλματα. Μεταξύ των επαγγελματιών προς εξαφάνιση βρίσκονται γραμματείς, υπάλληλοι, πωλητές, τηλεφωνητές, βιβλιοθηκάριοι και μεσαία στελέχη επιχειρήσεων, γεγονός «που μπορεί να σημαίνει την καταστροφή του πολιτισμού όπως τον έχουμε γνωρίσει ή να σηματοδοτήσει την αρχή μιας μεγάλης κοινωνικής αλλαγής και την αναγέννηση του ανθρώπινου πνεύματος». Οπως μαθαίνουμε, «η εκ νέου οριοθέτηση του ρόλου του ατόμου σε μια νέα κοινωνία χωρίς εργασία είναι πιθανό ν' αποτελέσει το κατεξοχήν πιο πιεστικό ζήτημα των ερχόμενων δεκαετιών».
Στο επόμενο βιβλίο του, «Ο αιώνας της βιοτεχνολογίας» (1998), πιθανολογεί και πάλι ότι η ζωή μας θα «μεταμορφωθεί πιο ριζικά μέσα σε λίγες δεκαετίες από όσο τα τελευταία χίλια χρόνια», αλλά αυτή τη φορά εξαιτίας της προόδου της βιοτεχνολογίας και των νέων μορφών ζωής που δημιουργεί. Πιεστικό το ερώτημα που θέτει και αυτό το βιβλίο: «Με κάθε βήμα που κάνουμε προς αυτό τον γενναίο καινούργιο κόσμο, η ενοχλητική ερώτηση θα μας στοιχειώνει: "Με τι κόστος;"».
Δύο χρόνια αργότερα, ο Ρίφκιν οραματίζεται ακόμη μία αλλαγή. Αυτή τη φορά, «στον ορίζοντα καραδοκεί η Εποχή της Πρόσβασης, μια περίοδος ριζικά διαφορετική από κάθε περίοδο που έχουμε γνωρίσει», γράφει στην «Εποχή της πρόσβασης» (2000). Η ιδιοκτησία αγαθών, πυλώνας του καπιταλισμού, αντικαθίσταται «από την πρόσβαση σε σχεδόν κάθε είδους υπηρεσίες μέσω τεράστιων εμπορικών δικτύων που λειτουργούν στον κυβερνοχώρο». Ο καπιταλισμός βασίζεται όλο και περισσότερο στην πώληση «πολιτιστικών εμπειριών» (ταξίδια, τουρισμός, λούνα παρκ, σωματική υγεία, μουσική, ταινίες, τηλεόραση, ακόμα και κοινωνικά ζητήματα) και άλλο ένα πιεστικό ερώτημα προκύπτει: «Το κρίσιμο ερώτημα που θέτει η "Εποχή της πρόσβασης" είναι αν ο πολιτισμός μπορεί να επιβιώσει όταν μόνο η εμπορική σφαίρα παραμείνει ο πρωταρχικός ρυθμιστής της ανθρώπινης ζωής».
Στο τελευταίο του βιβλίο, «Το ευρωπαϊκό όνειρο» (2004), θέμα για το οποίο είχε ξαναέρθει να μιλήσει στην Ελλάδα, προσκεκλημένος εκείνη τη φορά του ιδρύματος ενός άλλου οραματιστή, του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο Ρίφκιν διαπιστώνει την κατάρρευση του αμερικανικού ονείρου και εξυμνεί το ευρωπαϊκό μοντέλο, πιο ευαίσθητο κοινωνικά και φιλικότερο προς το χρήστη. Το ευρωπαϊκό μοντέλο ετοιμάζεται να κυριαρχήσει, λέει ο Ρίφκιν, φτάνει οι Ευρωπαίοι να διορθώσουν ένα δυο μερεμέτια, μεταξύ των οποίων να εισαγάγουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να επιτρέψουν την είσοδο σε 100 εκατομμύρια μουσουλμάνους μετανάστες.
Για την ιστορία, όταν σε μια συνέντευξη με τον Ρίφκιν για το ΕΨΙΛΟΝ εκείνη τη χρονιά παρατήρησα ότι οι αναφορές στη σύγχρονη Ελλάδα απουσιάζουν από το βιβλίο του (η Ελλάδα δεν περιλαμβανόταν καν στο ευρετήριο κύριων ονομάτων), απάντησε με γενικολογίες που θα έκαναν κάποιον κακόπιστο να αναρωτηθεί αν ο Ρίφκιν γνώριζε πολλά περισσότερα για μας πέρα από τον Παρθενώνα.
Φαίνεται ότι από τότε κάθισε κι έμαθε, διότι για τις ανάγκες του ελληνικού ακροατηρίου του στην ομιλία του στο Ιδρυμα Καραμανλή τον επόμενο χρόνο αναφέρθηκε στην Ελλάδα ως δυνάμει ηγέτιδα χώρα στην πορεία πραγματοποίησης του ευρωπαϊκού ονείρου, λόγω της προνομιακής θέσης της στην ακρώρια της Ευρώπης ως χώρας υποδοχής μεταναστών, τουλάχιστον κάποιων από τα 100 εκατ. που χρειάζονται. «Εσείς εδώ στην Ελλάδα», είπε, «πρέπει να δείξετε και να διδάξετε στους άλλους Ευρωπαίους πώς συνυπάρχουμε σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και να ηγηθείτε με το παράδειγμά σας». Σύμφωνα με ανταπόκριση κάποιου που αφιέρωσε στην ομιλία ολόκληρο ποστ στο Ιντερνετ, ο Ρίφκιν, «χειμαρρώδης και αποκαλυπτικός», «προκάλεσε αμηχανία και προβληματισμό» στο ακροατήριο.
Η Ελλάδα πρωταγωνίστησε και στην πρόσφατη ομιλία του στη Σοσιαλιστική Διεθνή στο Λαγονήσι, αν και όχι στο βιβλίο για το υδρογόνο ή στις συνεντεύξεις που δίνει για το θέμα σε ξένα μέσα ενημέρωσης. Αυτή τη φορά, η Ελλάδα, είπε, μπορεί να γίνει «φάρος αλλαγής», διότι διαθέτει άφθονο ήλιο, νερό, άνεμο, αστικά και αγροτικά απόβλητα, όλες δηλαδή τις σωτήριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (και τους ανανεωτές ηγέτες, θα μπορούσε να προσθέσει, αλλά δεν το έκανε).
Αυτού του είδους η ευελιξία μπορεί να αποδοθεί στον Ρίφκιν ως κατηγορία, όπως επίσης το γεγονός ότι προωθεί έναν «χωρίς τριβές καπιταλισμό», όπως επισημαίνει το περιοδικό «Time» αναφερόμενο στον όρο του Μπιλ Γκέιτς για να περιγράψει την ουτοπία ενός καπιταλισμού όπου παραγωγοί και καταναλωτές ζουν αρμονικά και ευτυχισμένα μέσω των θαυμάτων της τεχνολογίας.
Κανείς όμως δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για ντροπαλό. Στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων, που ίδρυσε και διευθύνει ο ίδιος, σε καλωσορίζουν δύο φωτογραφίες του, η μία σε στάση «Σκεπτόμενου» του Ροντέν, η άλλη σε στάση Κένεντι ομιλούντος προς τα πλήθη, ενώ παίζει βίντεο από το CNN, όπου ο Ρίφκιν παρουσιάζει το όραμά του για την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση. Από την ιστοσελίδα μαθαίνουμε για τις άλλες δραστηριότητες του «μπεστ σέλερ συγγραφέα», μεταξύ των οποίων τις τελευταίες συναντήσεις του με διεθνείς ηγέτες, την αρθρογραφία του σε διεθνή μέσα, τη συμβουλευτική δραστηριότητα σε αρχηγούς κρατών, κυβερνήσεων και κομμάτων, καθώς επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο, και τις διαλέξεις του ανά τον κόσμο, έναντι, φυσικά, αδράς αμοιβής, όπως ανακαλύπτουν όσοι του απευθύνουν πρόσκληση.
Αν οι σοσιαλιστές αποφασίσουν να πάρουν σοβαρά την αποστολή τους να ηγηθούν της σωτηρίας της Γης, μπορεί να βλέπουμε συχνότερα τον Ρίφκιν απ' τα μέρη μας. Αν ουδείς προφήτης ή αιρετικός στον τόπο του, ευτυχώς υπάρχουν τα κόμματα που τρέφονται από οράματα του είδους.
Οπως συμπεραίνει μια μελέτη στο «Rhetoric Review», όποιος διαβάζει βιβλία του Τζέρεμι Ρίφκιν (Jeremy Rifkin), αναλόγως αν συμφωνεί ή διαφωνεί με όσα διαβάζει, μένει με την εντύπωση ότι του απευθύνεται ένας προφήτης ή ένας αιρετικός. Πράγματι, στο λόγο του γκουρού διεθνούς αναλυτή, όπως είναι ο προσδιορισμός που συχνότερα συνοδεύει το όνομά του, πλανάται ένας τόνος Αποκάλυψης: ζούμε το τέλος του κόσμου, όπως τον ξέρουμε. Το φάντασμα του καινούριου κόσμου προβάλλει απειλητικό και δυσοίωνο, εκτός και αν ακολουθήσουμε, χωρίς χρονοτριβή, το όραμα του συγγραφέα.
Το όραμα που παρουσίασε ο Ρίφκιν στο 23ο Συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Λαγονήσι στις αρχές του μήνα ήταν δυνατό και εμπνευσμένο, σαν προεκλογικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ, και αναλόγου σαφήνειας. Ο ίδιος το συνόψισε σε τρεις λέξεις: «Διανεμητική Κοινωνική Ενόραση». Δεν είναι τυχαίο που ο Γιώργος Παπανδρέου προσκάλεσε τον Ρίφκιν να μιλήσει στο συνέδριο, «για να ταρακουνήσει τα νερά», όπως έγραψε η «Ελευθεροτυπία», επικαλούμενη δηλώσεις συνεργατών του προέδρου του ΠΑΣΟΚ.
Εν προκειμένω, τα νερά και τα δάση και τον ήλιο και τους ανέμους, αν θα ήταν δυνατόν, διότι το όραμα έχει να κάνει με τη σωτηρία του περιβάλλοντος και, όπως είπε ο Γιώργος Παπανδρέου, οι σοσιαλιστές σήμερα δεν φτάνει να ευαγγελίζονται την κοινωνική αλλαγή, πρέπει να ευαγγελίζονται την ίδια τη σωτηρία του πλανήτη. Οπως εξήγησε πάλι η «Ελευθεροτυπία», «το όραμα του Ρίφκιν είναι σαφές: "Στην Ελλάδα, την Ε.Ε. και σε ολόκληρο τον κόσμο θα μετατρέψουμε το υφιστάμενο απομονωμένο δίκτυο ενέργειας σε διασυνδεδεμένο, που θα είναι έξυπνο και θα λειτουργεί όπως το Διαδίκτυο. Εκατομμύρια άνθρωποι που θα παράγουν τη δική τους ενέργεια, την ανανεώσιμη ενέργεια, στα σπίτια τους, στα εργοστάσιά τους, στα γραφεία τους, στα εμπορικά τους κέντρα, θα είναι σε θέση να την αποθηκεύουν σε μορφή υδρογόνου. Μετά, το πλεόνασμα που θα συγκεντρώνεται θα το μοιράζονται με άλλους παραγωγούς μέσω του έξυπνου δικτύου, που θα λειτουργεί όπως το Διαδίκτυο, συνδέοντας τα ελληνικά νησιά, την Ε.Ε. και τη Μεσόγειο"». Είπαμε, σαφές!
Αυτό το όραμα ο Ρίφκιν το αναπτύσσει πολύ πιο αναλυτικά, αν και με την ίδια σαφήνεια, στο διεθνές μπεστ σέλερ του «Η οικονομία του υδρογόνου» (2000). Εκεί μιλά για την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία βασίζεται, αν μπορεί κανείς να καταλάβει καλά, σε έναν συνδυασμό των νέων τεχνολογιών της επικοινωνίας με μια ενεργειακή επανάσταση - ένα νέο σύστημα άντλησης, συλλογής, αποθήκευσης και διανομής ενέργειας, που, αν αξιοποιηθεί σωστά, θα αποτελέσει, άκουσον, «το πρώτο αληθινά δημοκρατικό ενεργειακό καθεστώς στην ιστορία». Μόνο που πρέπει να βιαστούμε. Σε δύο-τρεις δεκαετίες προβλέπεται να εξαντληθούν τα αποθέματα ορυκτών πηγών ενέργειας στη Δύση.
Το σενάριο είναι αληθοφανές, πειστικό και αρκούντως τρομακτικό για να αφήσει τους ακροατές συνεδρίων όπως αυτό στο Λαγονήσι με ανοιχτό το στόμα, για μια φορά επιτέλους όχι από τα χασμουρητά, αν δεν διαπίστωνε κανείς μιαν, ας την πούμε, ευελιξία από πλευράς του Ρίφκιν. Η ευελιξία έχει να κάνει με τα επιχειρήματα και τα στοιχεία που χρησιμοποιεί, αλλά πουθενά δεν είναι εμφανέστερη από ό,τι στην επιλογή των θεμάτων των βιβλίων του. Δεκαεπτά βιβλία το σύνολο, σχεδόν ένα ανά διετία, με το καθένα να διαπιστώνει το τέλος του κόσμου και να οραματίζεται έναν καινούριο, διαφορετικό σε κάθε βιβλίο.
Στο «Τέλος της εργασίας», που κυκλοφόρησε το 1995 προκαλώντας αίσθηση, προβλέπει ότι σε λίγες δεκαετίες η τεχνολογία θα εξαφανίσει πολλά σημερινά επαγγέλματα. Μεταξύ των επαγγελματιών προς εξαφάνιση βρίσκονται γραμματείς, υπάλληλοι, πωλητές, τηλεφωνητές, βιβλιοθηκάριοι και μεσαία στελέχη επιχειρήσεων, γεγονός «που μπορεί να σημαίνει την καταστροφή του πολιτισμού όπως τον έχουμε γνωρίσει ή να σηματοδοτήσει την αρχή μιας μεγάλης κοινωνικής αλλαγής και την αναγέννηση του ανθρώπινου πνεύματος». Οπως μαθαίνουμε, «η εκ νέου οριοθέτηση του ρόλου του ατόμου σε μια νέα κοινωνία χωρίς εργασία είναι πιθανό ν' αποτελέσει το κατεξοχήν πιο πιεστικό ζήτημα των ερχόμενων δεκαετιών».
Στο επόμενο βιβλίο του, «Ο αιώνας της βιοτεχνολογίας» (1998), πιθανολογεί και πάλι ότι η ζωή μας θα «μεταμορφωθεί πιο ριζικά μέσα σε λίγες δεκαετίες από όσο τα τελευταία χίλια χρόνια», αλλά αυτή τη φορά εξαιτίας της προόδου της βιοτεχνολογίας και των νέων μορφών ζωής που δημιουργεί. Πιεστικό το ερώτημα που θέτει και αυτό το βιβλίο: «Με κάθε βήμα που κάνουμε προς αυτό τον γενναίο καινούργιο κόσμο, η ενοχλητική ερώτηση θα μας στοιχειώνει: "Με τι κόστος;"».
Δύο χρόνια αργότερα, ο Ρίφκιν οραματίζεται ακόμη μία αλλαγή. Αυτή τη φορά, «στον ορίζοντα καραδοκεί η Εποχή της Πρόσβασης, μια περίοδος ριζικά διαφορετική από κάθε περίοδο που έχουμε γνωρίσει», γράφει στην «Εποχή της πρόσβασης» (2000). Η ιδιοκτησία αγαθών, πυλώνας του καπιταλισμού, αντικαθίσταται «από την πρόσβαση σε σχεδόν κάθε είδους υπηρεσίες μέσω τεράστιων εμπορικών δικτύων που λειτουργούν στον κυβερνοχώρο». Ο καπιταλισμός βασίζεται όλο και περισσότερο στην πώληση «πολιτιστικών εμπειριών» (ταξίδια, τουρισμός, λούνα παρκ, σωματική υγεία, μουσική, ταινίες, τηλεόραση, ακόμα και κοινωνικά ζητήματα) και άλλο ένα πιεστικό ερώτημα προκύπτει: «Το κρίσιμο ερώτημα που θέτει η "Εποχή της πρόσβασης" είναι αν ο πολιτισμός μπορεί να επιβιώσει όταν μόνο η εμπορική σφαίρα παραμείνει ο πρωταρχικός ρυθμιστής της ανθρώπινης ζωής».
Στο τελευταίο του βιβλίο, «Το ευρωπαϊκό όνειρο» (2004), θέμα για το οποίο είχε ξαναέρθει να μιλήσει στην Ελλάδα, προσκεκλημένος εκείνη τη φορά του ιδρύματος ενός άλλου οραματιστή, του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο Ρίφκιν διαπιστώνει την κατάρρευση του αμερικανικού ονείρου και εξυμνεί το ευρωπαϊκό μοντέλο, πιο ευαίσθητο κοινωνικά και φιλικότερο προς το χρήστη. Το ευρωπαϊκό μοντέλο ετοιμάζεται να κυριαρχήσει, λέει ο Ρίφκιν, φτάνει οι Ευρωπαίοι να διορθώσουν ένα δυο μερεμέτια, μεταξύ των οποίων να εισαγάγουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να επιτρέψουν την είσοδο σε 100 εκατομμύρια μουσουλμάνους μετανάστες.
Για την ιστορία, όταν σε μια συνέντευξη με τον Ρίφκιν για το ΕΨΙΛΟΝ εκείνη τη χρονιά παρατήρησα ότι οι αναφορές στη σύγχρονη Ελλάδα απουσιάζουν από το βιβλίο του (η Ελλάδα δεν περιλαμβανόταν καν στο ευρετήριο κύριων ονομάτων), απάντησε με γενικολογίες που θα έκαναν κάποιον κακόπιστο να αναρωτηθεί αν ο Ρίφκιν γνώριζε πολλά περισσότερα για μας πέρα από τον Παρθενώνα.
Φαίνεται ότι από τότε κάθισε κι έμαθε, διότι για τις ανάγκες του ελληνικού ακροατηρίου του στην ομιλία του στο Ιδρυμα Καραμανλή τον επόμενο χρόνο αναφέρθηκε στην Ελλάδα ως δυνάμει ηγέτιδα χώρα στην πορεία πραγματοποίησης του ευρωπαϊκού ονείρου, λόγω της προνομιακής θέσης της στην ακρώρια της Ευρώπης ως χώρας υποδοχής μεταναστών, τουλάχιστον κάποιων από τα 100 εκατ. που χρειάζονται. «Εσείς εδώ στην Ελλάδα», είπε, «πρέπει να δείξετε και να διδάξετε στους άλλους Ευρωπαίους πώς συνυπάρχουμε σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και να ηγηθείτε με το παράδειγμά σας». Σύμφωνα με ανταπόκριση κάποιου που αφιέρωσε στην ομιλία ολόκληρο ποστ στο Ιντερνετ, ο Ρίφκιν, «χειμαρρώδης και αποκαλυπτικός», «προκάλεσε αμηχανία και προβληματισμό» στο ακροατήριο.
Η Ελλάδα πρωταγωνίστησε και στην πρόσφατη ομιλία του στη Σοσιαλιστική Διεθνή στο Λαγονήσι, αν και όχι στο βιβλίο για το υδρογόνο ή στις συνεντεύξεις που δίνει για το θέμα σε ξένα μέσα ενημέρωσης. Αυτή τη φορά, η Ελλάδα, είπε, μπορεί να γίνει «φάρος αλλαγής», διότι διαθέτει άφθονο ήλιο, νερό, άνεμο, αστικά και αγροτικά απόβλητα, όλες δηλαδή τις σωτήριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (και τους ανανεωτές ηγέτες, θα μπορούσε να προσθέσει, αλλά δεν το έκανε).
Αυτού του είδους η ευελιξία μπορεί να αποδοθεί στον Ρίφκιν ως κατηγορία, όπως επίσης το γεγονός ότι προωθεί έναν «χωρίς τριβές καπιταλισμό», όπως επισημαίνει το περιοδικό «Time» αναφερόμενο στον όρο του Μπιλ Γκέιτς για να περιγράψει την ουτοπία ενός καπιταλισμού όπου παραγωγοί και καταναλωτές ζουν αρμονικά και ευτυχισμένα μέσω των θαυμάτων της τεχνολογίας.
Κανείς όμως δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για ντροπαλό. Στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων, που ίδρυσε και διευθύνει ο ίδιος, σε καλωσορίζουν δύο φωτογραφίες του, η μία σε στάση «Σκεπτόμενου» του Ροντέν, η άλλη σε στάση Κένεντι ομιλούντος προς τα πλήθη, ενώ παίζει βίντεο από το CNN, όπου ο Ρίφκιν παρουσιάζει το όραμά του για την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση. Από την ιστοσελίδα μαθαίνουμε για τις άλλες δραστηριότητες του «μπεστ σέλερ συγγραφέα», μεταξύ των οποίων τις τελευταίες συναντήσεις του με διεθνείς ηγέτες, την αρθρογραφία του σε διεθνή μέσα, τη συμβουλευτική δραστηριότητα σε αρχηγούς κρατών, κυβερνήσεων και κομμάτων, καθώς επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο, και τις διαλέξεις του ανά τον κόσμο, έναντι, φυσικά, αδράς αμοιβής, όπως ανακαλύπτουν όσοι του απευθύνουν πρόσκληση.
Αν οι σοσιαλιστές αποφασίσουν να πάρουν σοβαρά την αποστολή τους να ηγηθούν της σωτηρίας της Γης, μπορεί να βλέπουμε συχνότερα τον Ρίφκιν απ' τα μέρη μας. Αν ουδείς προφήτης ή αιρετικός στον τόπο του, ευτυχώς υπάρχουν τα κόμματα που τρέφονται από οράματα του είδους.
-*-
