[Εψιλον, 18/10/09]
Από τα μέσα του καλοκαιριού σχεδόν, όταν η αστυνομία έδιωξε και τους τελευταίους μετανάστες που έμεναν στο κτήριο της Σωκράτους 65, η πινακίδα στην είσοδό του δεν γράφει πλέον «Εφετείο - Εισαγγελία Εφετών Αθηνών», αλλά «Κτίριο Ιδιοκτησίας ΤΕΑΙΤ - ΤΕΑΥΕΚ. Η νέα πινακίδα είναι ακριβέστερη, αφού το Εφετείο είχε ήδη φύγει από το κτήριο πριν από δέκα χρόνια, αλλά θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο ακριβής: «Μνημείο ξενοφοβίας» ή «Μνημείο αδιέξοδης μεταναστευτικής πολιτικής.
Οπως γράφαμε στο «ΕΨΙΛΟΝ» τον Μάιο (17/5/09), περίπου 600 μετανάστες, οι περισσότεροι από τις χώρες του Μαγκρέμπ, είχαν βρει καταφύγιο στο εγκαταλειμμένο κτήριο του παλιού Εφετείου, όπου ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, χωρίς ηλεκτρικό και νερό, μέσα στα λύματα που από χρόνια λίμναζαν στο υπόγειο. Με τις ζέστες, μια έντονη μυρωδιά άρχισε να αναδίδεται. Με τη μυρωδιά, άρχισαν και οι διαμαρτυρίες των περιοίκων, που διαπίστωναν αύξηση της εγκληματικότητας στο κέντρο της Αθήνας και φοβόνταν τη δημιουργία εστίας μολύνσεων στην περιοχή.
Στα τέλη Απριλίου, το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Ιδιωτικού Τομέα, που έχει την ιδιοκτησία του κτηρίου, τοιχοκόλλησε στην είσοδό του ένα προχειρογραμμένο και ανυπόγραφο χαρτί που ζητούσε από τους μετανάστες να φύγουν. Μπροστά στον κίνδυνο να βρεθούν 600 εξαθλιωμένοι άνθρωποι στο δρόμο με διαδικασίες απάνθρωπες και παράνομες, αντιρατσιστικές οργανώσεις επιχείρησαν να συνεννοηθούν με τους αρμοδίους για να βρεθεί μια λύση. Λίγες μέρες μετά, μέσα στον πανικό εκείνων των ημερών για την αύξηση της εγκληματικότητας στο κέντρο της Αθήνας, περίπου 30 μέλη της Χρυσής Αυγής επιτέθηκαν στους μετανάστες του Εφετείου με φωτοβολίδες, πέτρες και ξύλα. Οπως κατήγγειλαν οι αντιρατσιστικές οργανώσεις, η επίθεση έγινε με την κάλυψη -αν όχι και με τη συνεργασία- της αστυνομίας.
Σ' αυτό το σημείο είχαμε αφήσει την άνοιξη το ρεπορτάζ. Τους μήνες που ακολούθησαν η ένταση οξύνθηκε. Μετά τις ευρωεκλογές, με το φόβο του ΛΑΟΣ και με το «πράσινο φως» του ΠΑΣΟΚ, που μιλούσε για «μηδενική ανοχή στην παράνομη μετανάστευση», η αστυνομία άρχισε να πραγματοποιεί εκτεταμένες επιχειρήσεις «σκούπα» στο κέντρο της Αθήνας. Ειδικά για το Εφετείο, η αστυνομία εφάρμοσε ένα σχέδιο πολιορκίας, που απέκλειε την είσοδο και επέτρεπε μόνο την έξοδο. Ηθελαν να μειώσουν τον αριθμό των μεταναστών, ασκώντας τους ασφυκτική πίεση, ώστε να μη χρειαστεί να κάνουν επιχείρηση» λέει ο Θανάσης Κούρκουλας από την Κίνηση «Απελάστε το ρατσισμό.
Η ασφυκτική πίεση της αστυνομίας απέδωσε. Εκατό άτομα είχαν απομείνει μέσα στο Εφετείο τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου, όταν η αστυνομία μπήκε στο χώρο και τους έδωσε διορία να φύγουν αυθημερόν, διαφορετικά θα τους συλλάμβανε. Οταν οι αστυνομικοί εισέβαλαν στο κτήριο, βρήκαν μόνο πέντε-έξι μετανάστες.
Η στάση της αστυνομίας ελέγχεται ως παράνομη. Η Διεθνής Αμνηστία επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της αστυνομικής επιχείρησης δεν προσφέρθηκε εναλλακτική στέγαση στους μετανάστες ούτε τηρήθηκαν οι νόμιμες διαδικασίες. Η οργάνωση μίλησε για «ανα- γκαστική έξωση» και επισήμανε: «Οι αναγκα- στικές εξώσεις παραβιάζουν μια σειρά διεθνών και περιφερειακών συνθηκών και θεσμικών κειμένων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που προστατεύουν το δικαίωμα σε κατάλληλη στέγαση - ιδίως το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα, στο οποίο μετέχει η Ελλάδα.
Φαίνεται παράδοξο το γεγονός ότι η αστυνομία, που είναι επιφορτισμένη να επιβάλλει το νόμο, παρανομεί η ίδια. Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά. Φαίνεται ότι τέτοια παράδοξα τα έχουμε συνηθίσει και τα δικαιολογούμε με το επιχείρημα «η δουλειά να γίνεται. Στο Εφετείο η δουλειά έγινε. Μετά την παράνομη επιχείρηση, η αστυνομία απέκλεισε το κτήριο με κορδέλες και τοποθέτησε φυλάκιο στο προαύλιο. Από την επομένη, συνεργεία του δήμου ανέλαβαν να το καθαρίσουν.
Σήμερα στα κάγκελα της πρόσοψης έχουν τοποθετηθεί αγκαθωτά συρματοπλέγματα και στο φυλάκιο βρίσκεται ένας φρουρός ιδιωτικής εταιρείας σεκιούριτι που φυλάει το χώρο όλο το εικοσιτετράωρο. Οσοι επιχείρησαν να μπουν, και δεν ήταν λίγοι τον πρώτο καιρό, απωθήθηκαν βίαια. Τώρα οι μόνοι εμφανείς κάτοικοι του Εφετείου είναι γατιά και περιστέρια - κι αυτά ανεπιθύμητα. Αν πάει κανένας να τους βάλει λίγη τροφή ή νερό, ο φρουρός θα του κάνει αυστηρή παρατήρηση, διότι αυτό τα εξωθεί να μένουν στο χώρο και να τον βρομίζουν.
Οι καταστηματάρχες δίπλα στο Εφετείο είναι ευχαριστημένοι. Μετά τον καθαρισμό του κτηρίου, η περιοχή δεν βρομάει πια τόσο. Νιώθουν περισσότερο ασφαλείς οι ίδιοι και οι πελάτες τους. Δεν φοβούνται να μην τους κλέψουν την τσάντα, δεν φοβούνται να μην κολλήσουν καμιά αρρώστια. Ο τόνος της φωνής τους φανερώνει ανακούφιση.
Ενας απ' αυτούς, όμως, είναι έξω φρενών. Οχι με την αστυνομία, αλλά μαζί μου. Με πετυχαίνει στο δρόμο και μου λέει ότι πρέπει να ντρέπομαι που στο ρεπορτάζ για το Εφετείο κατέγραψα την πρόταση αντιρατσιστικών οργανώσεων να αγοράσει ο Δήμος Αθηναίων το κτήριο και να το μετατρέψει σε πρότυπο ξενώνα αστέγων. Εγραψες να γίνει εδώ άντρο λαθρομεταναστών» λέει. Διευκρινίζει, χωρίς να τον ρωτήσω, ότι δεν είναι ρατσιστής - και προσθέτει, για του λόγου το αληθές, ότι ο πατέρας του ήταν εξόριστος στη Μακρόνησο. Λες και το να μην είναι κάποιος ρατσιστής είναι ζήτημα γονιδίων ή αποτελεί τίτλο που αποδίδεται άπαξ και διά παντός.
Κι ύστερα από λίγο, νά την πάλι η Μακρόνησος μαζί με την αποποίηση του ρατσισμού στα λόγια ενός περαστικού: «Η λύση με τους λαθρομετανάστες», λέει, «θα ήταν να τους μαζέψουν πρώτα όλους σ' ένα ξερονήσι, να τους μάθουν πέντε πράγματα, και μετά να τους αμολήσουν στην Αθήνα. Γιατί, όπως είναι τώρα, μοιάζει σαν να προσπαθούμε να συνεννοηθούμε μ' ένα ζώο που δεν έχει μάθει να σε καταλαβαίνει. Αυτό είναι το ζήτημα, δεν είναι θέμα ρατσισμού.
Και οι μετανάστες που έμεναν στο παλιό Εφετείο; Ο Θ. Κούρκουλας λέει ότι κάποιοι πήγαν σε αγροτικές περιοχές σε αναζήτηση εργασίας, άλλοι κατάφεραν να φύγουν σε χώρες της Ευρώπης, όπως ήθελαν εξαρχής, και άλλοι επέστρεψαν στη χώρα τους, καθώς εδώ ήταν αδύνατο να βρουν δουλειά.
Πολλοί συνεχίζουν να ζουν στο κέντρο της Αθήνας. Λίγα τετράγωνα πιο κάτω, στο δρόμο ή σε κάποιο εγκαταλειμμένο κτήριο, στοιβαγμένοι κατά δεκάδες, πληρώνοντας ίσως μερικά ευρώ σε έλληνες ή ξένους δουλεμπόρους. Περίπου 200 με 250 από αυτούς εξακο- λουθούν να επισκέπτονται το πολυϊατρείο των Γιατρών του Κόσμου, οι οποίοι είχαν δραστηριοποιηθεί στο παλιό Εφετείο.
Ο Νικήτας Κανάκης, πρόεδρος των Γιατρών του Κόσμου, είναι προβληματισμένος. Αναρωτιέται ποια πρέπει να είναι η στάση των μη κυβερνητικών οργανώσεων σε τέτοια ζητήματα, εφόσον η κινητοποίησή τους για το παλιό Εφετείο δεν είχε τελικά κάποιο αποτέλεσμα. Ισως ο προβληματισμός αυτός να είναι εκ του περισσού. Είπαμε, «η δουλειά να γίνεται. Ποια είναι, όμως, «η δουλειά»; Και «γίνεται» πράγματι;
«Πολύ σύντομα θα υπάρξει ένα άλλο κτήριο στην Αθήνα που θα πάρει το ρόλο του παλιού Εφετείου» λέει ο Ν. Κανάκης. Οσο αρνούμαστε να δούμε ότι σε μια σύγχρονη με- γαλούπολη υπάρχουν άστεγοι, κατά καιρούς θα ανακαλύπτουμε ένα "Εφετείο" που θα μας εξοργίζει και θα εξακολουθούμε να μεταχειριζόμαστε αυτούς τους ανθρώπους σαν μπαλάκια, μετακινώντας τους από δω κι από κει - σαν ανθρώπινα σκουπίδια που δεν θέλουμε να τα βλέπουμε μπροστά μας.
Οπως γράφαμε στο «ΕΨΙΛΟΝ» τον Μάιο (17/5/09), περίπου 600 μετανάστες, οι περισσότεροι από τις χώρες του Μαγκρέμπ, είχαν βρει καταφύγιο στο εγκαταλειμμένο κτήριο του παλιού Εφετείου, όπου ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, χωρίς ηλεκτρικό και νερό, μέσα στα λύματα που από χρόνια λίμναζαν στο υπόγειο. Με τις ζέστες, μια έντονη μυρωδιά άρχισε να αναδίδεται. Με τη μυρωδιά, άρχισαν και οι διαμαρτυρίες των περιοίκων, που διαπίστωναν αύξηση της εγκληματικότητας στο κέντρο της Αθήνας και φοβόνταν τη δημιουργία εστίας μολύνσεων στην περιοχή.
Στα τέλη Απριλίου, το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Ιδιωτικού Τομέα, που έχει την ιδιοκτησία του κτηρίου, τοιχοκόλλησε στην είσοδό του ένα προχειρογραμμένο και ανυπόγραφο χαρτί που ζητούσε από τους μετανάστες να φύγουν. Μπροστά στον κίνδυνο να βρεθούν 600 εξαθλιωμένοι άνθρωποι στο δρόμο με διαδικασίες απάνθρωπες και παράνομες, αντιρατσιστικές οργανώσεις επιχείρησαν να συνεννοηθούν με τους αρμοδίους για να βρεθεί μια λύση. Λίγες μέρες μετά, μέσα στον πανικό εκείνων των ημερών για την αύξηση της εγκληματικότητας στο κέντρο της Αθήνας, περίπου 30 μέλη της Χρυσής Αυγής επιτέθηκαν στους μετανάστες του Εφετείου με φωτοβολίδες, πέτρες και ξύλα. Οπως κατήγγειλαν οι αντιρατσιστικές οργανώσεις, η επίθεση έγινε με την κάλυψη -αν όχι και με τη συνεργασία- της αστυνομίας.
Σ' αυτό το σημείο είχαμε αφήσει την άνοιξη το ρεπορτάζ. Τους μήνες που ακολούθησαν η ένταση οξύνθηκε. Μετά τις ευρωεκλογές, με το φόβο του ΛΑΟΣ και με το «πράσινο φως» του ΠΑΣΟΚ, που μιλούσε για «μηδενική ανοχή στην παράνομη μετανάστευση», η αστυνομία άρχισε να πραγματοποιεί εκτεταμένες επιχειρήσεις «σκούπα» στο κέντρο της Αθήνας. Ειδικά για το Εφετείο, η αστυνομία εφάρμοσε ένα σχέδιο πολιορκίας, που απέκλειε την είσοδο και επέτρεπε μόνο την έξοδο. Ηθελαν να μειώσουν τον αριθμό των μεταναστών, ασκώντας τους ασφυκτική πίεση, ώστε να μη χρειαστεί να κάνουν επιχείρηση» λέει ο Θανάσης Κούρκουλας από την Κίνηση «Απελάστε το ρατσισμό.
Η ασφυκτική πίεση της αστυνομίας απέδωσε. Εκατό άτομα είχαν απομείνει μέσα στο Εφετείο τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου, όταν η αστυνομία μπήκε στο χώρο και τους έδωσε διορία να φύγουν αυθημερόν, διαφορετικά θα τους συλλάμβανε. Οταν οι αστυνομικοί εισέβαλαν στο κτήριο, βρήκαν μόνο πέντε-έξι μετανάστες.
Η στάση της αστυνομίας ελέγχεται ως παράνομη. Η Διεθνής Αμνηστία επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της αστυνομικής επιχείρησης δεν προσφέρθηκε εναλλακτική στέγαση στους μετανάστες ούτε τηρήθηκαν οι νόμιμες διαδικασίες. Η οργάνωση μίλησε για «ανα- γκαστική έξωση» και επισήμανε: «Οι αναγκα- στικές εξώσεις παραβιάζουν μια σειρά διεθνών και περιφερειακών συνθηκών και θεσμικών κειμένων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που προστατεύουν το δικαίωμα σε κατάλληλη στέγαση - ιδίως το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα, στο οποίο μετέχει η Ελλάδα.
Φαίνεται παράδοξο το γεγονός ότι η αστυνομία, που είναι επιφορτισμένη να επιβάλλει το νόμο, παρανομεί η ίδια. Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά. Φαίνεται ότι τέτοια παράδοξα τα έχουμε συνηθίσει και τα δικαιολογούμε με το επιχείρημα «η δουλειά να γίνεται. Στο Εφετείο η δουλειά έγινε. Μετά την παράνομη επιχείρηση, η αστυνομία απέκλεισε το κτήριο με κορδέλες και τοποθέτησε φυλάκιο στο προαύλιο. Από την επομένη, συνεργεία του δήμου ανέλαβαν να το καθαρίσουν.
Σήμερα στα κάγκελα της πρόσοψης έχουν τοποθετηθεί αγκαθωτά συρματοπλέγματα και στο φυλάκιο βρίσκεται ένας φρουρός ιδιωτικής εταιρείας σεκιούριτι που φυλάει το χώρο όλο το εικοσιτετράωρο. Οσοι επιχείρησαν να μπουν, και δεν ήταν λίγοι τον πρώτο καιρό, απωθήθηκαν βίαια. Τώρα οι μόνοι εμφανείς κάτοικοι του Εφετείου είναι γατιά και περιστέρια - κι αυτά ανεπιθύμητα. Αν πάει κανένας να τους βάλει λίγη τροφή ή νερό, ο φρουρός θα του κάνει αυστηρή παρατήρηση, διότι αυτό τα εξωθεί να μένουν στο χώρο και να τον βρομίζουν.
Οι καταστηματάρχες δίπλα στο Εφετείο είναι ευχαριστημένοι. Μετά τον καθαρισμό του κτηρίου, η περιοχή δεν βρομάει πια τόσο. Νιώθουν περισσότερο ασφαλείς οι ίδιοι και οι πελάτες τους. Δεν φοβούνται να μην τους κλέψουν την τσάντα, δεν φοβούνται να μην κολλήσουν καμιά αρρώστια. Ο τόνος της φωνής τους φανερώνει ανακούφιση.
Ενας απ' αυτούς, όμως, είναι έξω φρενών. Οχι με την αστυνομία, αλλά μαζί μου. Με πετυχαίνει στο δρόμο και μου λέει ότι πρέπει να ντρέπομαι που στο ρεπορτάζ για το Εφετείο κατέγραψα την πρόταση αντιρατσιστικών οργανώσεων να αγοράσει ο Δήμος Αθηναίων το κτήριο και να το μετατρέψει σε πρότυπο ξενώνα αστέγων. Εγραψες να γίνει εδώ άντρο λαθρομεταναστών» λέει. Διευκρινίζει, χωρίς να τον ρωτήσω, ότι δεν είναι ρατσιστής - και προσθέτει, για του λόγου το αληθές, ότι ο πατέρας του ήταν εξόριστος στη Μακρόνησο. Λες και το να μην είναι κάποιος ρατσιστής είναι ζήτημα γονιδίων ή αποτελεί τίτλο που αποδίδεται άπαξ και διά παντός.
Κι ύστερα από λίγο, νά την πάλι η Μακρόνησος μαζί με την αποποίηση του ρατσισμού στα λόγια ενός περαστικού: «Η λύση με τους λαθρομετανάστες», λέει, «θα ήταν να τους μαζέψουν πρώτα όλους σ' ένα ξερονήσι, να τους μάθουν πέντε πράγματα, και μετά να τους αμολήσουν στην Αθήνα. Γιατί, όπως είναι τώρα, μοιάζει σαν να προσπαθούμε να συνεννοηθούμε μ' ένα ζώο που δεν έχει μάθει να σε καταλαβαίνει. Αυτό είναι το ζήτημα, δεν είναι θέμα ρατσισμού.
Και οι μετανάστες που έμεναν στο παλιό Εφετείο; Ο Θ. Κούρκουλας λέει ότι κάποιοι πήγαν σε αγροτικές περιοχές σε αναζήτηση εργασίας, άλλοι κατάφεραν να φύγουν σε χώρες της Ευρώπης, όπως ήθελαν εξαρχής, και άλλοι επέστρεψαν στη χώρα τους, καθώς εδώ ήταν αδύνατο να βρουν δουλειά.
Πολλοί συνεχίζουν να ζουν στο κέντρο της Αθήνας. Λίγα τετράγωνα πιο κάτω, στο δρόμο ή σε κάποιο εγκαταλειμμένο κτήριο, στοιβαγμένοι κατά δεκάδες, πληρώνοντας ίσως μερικά ευρώ σε έλληνες ή ξένους δουλεμπόρους. Περίπου 200 με 250 από αυτούς εξακο- λουθούν να επισκέπτονται το πολυϊατρείο των Γιατρών του Κόσμου, οι οποίοι είχαν δραστηριοποιηθεί στο παλιό Εφετείο.
Ο Νικήτας Κανάκης, πρόεδρος των Γιατρών του Κόσμου, είναι προβληματισμένος. Αναρωτιέται ποια πρέπει να είναι η στάση των μη κυβερνητικών οργανώσεων σε τέτοια ζητήματα, εφόσον η κινητοποίησή τους για το παλιό Εφετείο δεν είχε τελικά κάποιο αποτέλεσμα. Ισως ο προβληματισμός αυτός να είναι εκ του περισσού. Είπαμε, «η δουλειά να γίνεται. Ποια είναι, όμως, «η δουλειά»; Και «γίνεται» πράγματι;
«Πολύ σύντομα θα υπάρξει ένα άλλο κτήριο στην Αθήνα που θα πάρει το ρόλο του παλιού Εφετείου» λέει ο Ν. Κανάκης. Οσο αρνούμαστε να δούμε ότι σε μια σύγχρονη με- γαλούπολη υπάρχουν άστεγοι, κατά καιρούς θα ανακαλύπτουμε ένα "Εφετείο" που θα μας εξοργίζει και θα εξακολουθούμε να μεταχειριζόμαστε αυτούς τους ανθρώπους σαν μπαλάκια, μετακινώντας τους από δω κι από κει - σαν ανθρώπινα σκουπίδια που δεν θέλουμε να τα βλέπουμε μπροστά μας.
-*-
