[10%, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2009]
Γεννήθηκε στα τέλη του 1974 στην Αθήνα κι έξι μηνών ακολούθησε την οικογένειά του στο Ιράν, όπου έμεινε ως έξι χρονών. Ο εκπατρισμός του κατά την καθοριστική περίοδο της πρώτης παιδικής ηλικίας τον έκανε να βλέπει πάντα την Ελλάδα από απόσταση. Στην εφηβεία η ομοφοβία του περιβάλλοντός του τού έγινε ανυπόφορη. Έφυγε στη Βρετανία να σπουδάσει ψυχολογία και να βρει τον εαυτό του. Σήμερα, ο Δημήτρης Σπηλιώτης εξακολουθεί να ζει στη Βρετανία, όπου ως ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής βοηθάει κι άλλους να βρουν τον εαυτό τους και ν' αντιμετωπίσουν ένα περιβάλλον πολλές φορές εχθρικό, που επιτίθεται στη διαφορετικότητα συχνά με υπόγειους, αδιόρατους τρόπους.
Mου ήταν πάντα ξεκάθαρο ποιος είμαι, πού βρίσκομαι και τι θέλω να κάνω στη ζωή μου σε σχέση με τη σεξουαλικότητά μου, η οποία δεν είναι όλη μου η ζωή, είναι όμως ένα σημαντικό κομμάτι της. Γνώριζα ότι μου αρέσουν ερωτικά άνθρωποι του ίδιου φύλου και το θεωρούσα υγιές και πολύ σημαντικό για μένα, τόσο που δεν μπορούσα να το κρύβω ή να το καταπιέζω. Η στάση μου αυτή συγκρουόταν όμως μ' ένα περιβάλλον που μου περνούσε το μήνυμα ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι κατεστραμμένοι και άρρωστοι. To μήνυμα ερχόταν από παντού: από τον πατέρα μου που ήταν ομοφοβικός, από το σχολείο, όπου συχνά συναντούσα επιθετικότητα ή από το δρόμο, όπου άκουγα πολλές φορές αρνητικά σχόλια για τους ομοφυλόφιλους.
***
H φοιτητική μου ζωή ήταν πλήρης και ανοιχτή. Έκανα κάμινγκ άουτ σε φίλους, είχα μια μακροχρόνια σχέση. Όταν όμως ολοκλήρωσα το πτυχίο στον τρίτο χρόνο, απέκτησα άγχος για το τι θα κάνω μετά. Τότε συμμετείχα σε μερικές θεραπευτικές συνεδρίες που προσέφερε το πανεπιστήμιο. Ήταν η πρώτη μου εμπειρία με τη θεραπεία και ήταν καθοριστική για τη ζωή μου. Μ' εντυπωσίασε πολύ η αντίδραση της θεραπεύτριας όταν της είπα ότι είμαι γκέι: «Υπέροχα!» είπε. «Και λοιπόν;». Ο ζεστός, καλόδεχτος και παιγνιώδης τόνος της μου έδωσε να καταλάβω ότι δεν έτρεχε τίποτα. Ήταν λες και μέσα σε μια στιγμή αλήθειας και ψυχικού ανοίγματος που μοιράστηκα με τη θεραπεύτριά μου εξαφανίστηκαν οι αρνητικές σκέψεις στις οποίες ήμουν μαθημένος για χρόνια. Συνειδητοποίησα ότι έτσι θέλω να είμαι στις σημαντικές σχέσεις μου με όλους τους ανθρώπους: παρών με όλο μου το είναι, να μην κρατάω πράγματα.
***
Ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής που δουλεύει με γκέι ανθρώπους, εκτός της αποστολής του να τους θεραπεύσει, έχει τη δυνατότητα να πολεμήσει την κοινωνική αδικία. Έχει τη δύναμη ν' αμφισβητήσει επιστημονικά τα στερεότυπα και τις δοξασίες που συντηρούν την κοινωνική καταπίεση. Δυστυχώς, κάποιοι άνθρωποι που ασκούν το επάγγελμά μας, ιδίως ψυχαναλυτές, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία είναι ασθένεια κι επιχειρούν ν' αλλάξουν το σεξουαλικό προσανατολισμό των γκέι. Αυτοί οι άνθρωποι βασίζονται σε θεωρίες των αρχών του 20ού αιώνα. Όμως από τότε η ψυχολογία έχει εξελιχθεί δραματικά μέσα από πολυάριθμες κι έγκυρες επιστημονικές έρευνες. Το ανάλογο αυτών των θεραπευτών είναι ένας χειρούργος που χρησιμοποιεί εργαλεία και μεθόδους του 1900. Κάνει εγχειρίσεις χωρίς αναισθησία και χρησιμοποιεί πρωτόγονα νυστέρια. Μπορεί κανείς να τον εμπιστευτεί;
***
Γεννήθηκε στα τέλη του 1974 στην Αθήνα κι έξι μηνών ακολούθησε την οικογένειά του στο Ιράν, όπου έμεινε ως έξι χρονών. Ο εκπατρισμός του κατά την καθοριστική περίοδο της πρώτης παιδικής ηλικίας τον έκανε να βλέπει πάντα την Ελλάδα από απόσταση. Στην εφηβεία η ομοφοβία του περιβάλλοντός του τού έγινε ανυπόφορη. Έφυγε στη Βρετανία να σπουδάσει ψυχολογία και να βρει τον εαυτό του. Σήμερα, ο Δημήτρης Σπηλιώτης εξακολουθεί να ζει στη Βρετανία, όπου ως ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής βοηθάει κι άλλους να βρουν τον εαυτό τους και ν' αντιμετωπίσουν ένα περιβάλλον πολλές φορές εχθρικό, που επιτίθεται στη διαφορετικότητα συχνά με υπόγειους, αδιόρατους τρόπους.
____________
Το καλοκαίρι του 1986 πέρασα μερικές εβδομάδες στην κατασκήνωση· ήμουν 11-12 χρονών. Μια Κυριακή ήρθαν επισκεπτήριο οι γονείς και φεύγοντας άφησαν εφημερίδες. Τα μάτια της παρέας έπεσαν στους πρωτοσέλιδους τίτλους: «οι ομοφυλόφιλοι πεθαίνουν από AIDS», «η ασθένεια των ομοφυλόφιλων». Δεν ήξερα ακόμη τι σημαίνει η λέξη «ομοφυλόφιλοι». Όμως, μέσα σε μια στιγμή, σαν φλας, συνειδητοποίησα ότι ανήκω σ' αυτή την ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι μάλιστα, όπως έγραφε η εφημερίδα, «πεθαίνουν». Γύρισα και είπα στ' άλλα παιδιά σε τόνο εξομολογητικό: «άρα θα πεθάνω». Ήταν μια ιδιαίτερα τραυματική συνειδητοποίηση του ποιος είμαι, που πέρασε μέσα από το μονοδιάστατο και καταστροφολογικό φίλτρο των μίντια εκείνης της εποχής.
***
Το καλοκαίρι του 1986 πέρασα μερικές εβδομάδες στην κατασκήνωση· ήμουν 11-12 χρονών. Μια Κυριακή ήρθαν επισκεπτήριο οι γονείς και φεύγοντας άφησαν εφημερίδες. Τα μάτια της παρέας έπεσαν στους πρωτοσέλιδους τίτλους: «οι ομοφυλόφιλοι πεθαίνουν από AIDS», «η ασθένεια των ομοφυλόφιλων». Δεν ήξερα ακόμη τι σημαίνει η λέξη «ομοφυλόφιλοι». Όμως, μέσα σε μια στιγμή, σαν φλας, συνειδητοποίησα ότι ανήκω σ' αυτή την ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι μάλιστα, όπως έγραφε η εφημερίδα, «πεθαίνουν». Γύρισα και είπα στ' άλλα παιδιά σε τόνο εξομολογητικό: «άρα θα πεθάνω». Ήταν μια ιδιαίτερα τραυματική συνειδητοποίηση του ποιος είμαι, που πέρασε μέσα από το μονοδιάστατο και καταστροφολογικό φίλτρο των μίντια εκείνης της εποχής.
***
Αυτό το σύντομο περιστατικό το άφησα στο πίσω μέρος του μυαλού μου και το θυμήθηκα πολλά χρόνια μετά. Ως ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο, ένα κομμάτι της έρευνας που έκανα αφορούσε τους οροθετικούς στους οποίους δεν πιάνει η φαρμακευτική αγωγή. Αυτοί οι άνθρωποι είναι σαν να επιστρέφουν στα μέσα της δεκαετίας του '80, τότε που δεν υπήρχαν φάρμακα. Αναζητώντας τους λόγους που μ' ενδιαφέρει το συγκεκριμένο ζήτημα, το περιστατικό της κατασκήνωσης και όλα τα συναισθήματα που το συνόδευαν ήρθαν στην επιφάνεια. Κατάλαβα ότι όλα αυτά τα χρόνια το περιστατικό λειτουργούσε κάπως σαν ψυχολογική μόλυνση. Μου μετέδιδε φόβο και μια αίσθηση επικείμενου θανάτου και είχε επηρεάσει τη ζωή μου με πολλούς τρόπους, ιδιαίτερα την προσωπική μου ζωή. Βαθιά μέσα μου ένιωθα καταδικασμένος. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για τις αλυσίδες του στίγματος και της απόρριψης που είχα εσωτερικεύσει από εκείνα τα χρόνια και με κρατούσαν πίσω. Όπως όμως συμβαίνει με κάθε ψέμα που έρχεται στο φως, καταρρέει. H κατάρρευση του δικού μου ψέματος ήταν για μένα μια στιγμή οδυνηρή και μαζί μαγική.
***
***
Mου ήταν πάντα ξεκάθαρο ποιος είμαι, πού βρίσκομαι και τι θέλω να κάνω στη ζωή μου σε σχέση με τη σεξουαλικότητά μου, η οποία δεν είναι όλη μου η ζωή, είναι όμως ένα σημαντικό κομμάτι της. Γνώριζα ότι μου αρέσουν ερωτικά άνθρωποι του ίδιου φύλου και το θεωρούσα υγιές και πολύ σημαντικό για μένα, τόσο που δεν μπορούσα να το κρύβω ή να το καταπιέζω. Η στάση μου αυτή συγκρουόταν όμως μ' ένα περιβάλλον που μου περνούσε το μήνυμα ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι κατεστραμμένοι και άρρωστοι. To μήνυμα ερχόταν από παντού: από τον πατέρα μου που ήταν ομοφοβικός, από το σχολείο, όπου συχνά συναντούσα επιθετικότητα ή από το δρόμο, όπου άκουγα πολλές φορές αρνητικά σχόλια για τους ομοφυλόφιλους. ***
Στην εφηβεία μου αυτή η κατάσταση με έπνιγε. Ένας μετανάστης, όπως και κάθε άλλος που έχει μια διαφορετική ταυτότητα, μοιράζεται τουλάχιστον τη διαφορετικότητά του με την οικογένειά του και έχει τη στήριξή της. Πολλοί γκέι όμως αντιμετωπίζουν όχι μόνο την ομοφοβία της κοινωνίας αλλά και την ομοφοβία της οικογένειας και είναι τελείως μόνοι, όπως ήμουν εγώ. Για να επιβιώσω, ταξίδευα με το μυαλό μου σε μιαν άλλη, περισσότερο βιώσιμη πραγματικότητα. Ήμουν σωματικά παρών στην Ελλάδα αλλά με το μυαλό μου ήμουν βρισκόμουν σε μια άλλη πραγματικότητα, μέσα από βιβλία και ταινίες. Υπήρχαν βέβαια ορισμένοι άνθρωποι, κάποιοι φωτισμένοι και ανθρώπινοι καθηγητές στο σχολείο και οι στενοί μου φίλοι, που αισθανόμουν ότι με κατανοούσαν, αλλά τότε δεν τους είχα ανοιχτεί. Δεν μπορούσα να συνεχίσω να ζω έτσι για πολύ ακόμα.
***
***
Μετά το σχολείο, τελείωσα το Θέατρο Τέχνης, νομίζοντας ότι το θέατρο θα με βοηθούσε να ερευνήσω την ανθρώπινη ψυχολογία και τις ανθρώπινες συμπεριφορές κι επίσης να καταλάβω ποιος είμαι και να εξελιχθώ. Γρήγορα συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να στραφώ αλλού. Δούλεψα, μάζεψα χρήματα και ήρθα τον επόμενο χρόνο στο Λονδίνο να κάνω το πρώτο μου πτυχίο στην ψυχολογία. Μέσα σε δυο εβδομάδες βρήκα δουλειά και ξεκίνησα να σπουδάζω και να φτιάχνω μια ζωή χωρίς τις πιέσεις που είχα στην Ελλάδα. Έτσι κι αλλιώς, όταν ήμουν έξι μηνών φύγαμε με την οικογένειά μου από την Αθήνα για να ζήσουμε στο Ιράν, όπου μείναμε μέχρι τα έξι μου χρόνια, και δεν ένιωθα για την Ελλάδα το ιδιαίτερο δέσιμο με τον γενέθλιο τόπο που δημιουργείται στα πρώτα παιδικά χρόνια. Το Λονδίνο έγινε για μένα το μέρος όπου μπορούσα ν' αναπνεύσω και να εξελιχθώ.
***
***
H φοιτητική μου ζωή ήταν πλήρης και ανοιχτή. Έκανα κάμινγκ άουτ σε φίλους, είχα μια μακροχρόνια σχέση. Όταν όμως ολοκλήρωσα το πτυχίο στον τρίτο χρόνο, απέκτησα άγχος για το τι θα κάνω μετά. Τότε συμμετείχα σε μερικές θεραπευτικές συνεδρίες που προσέφερε το πανεπιστήμιο. Ήταν η πρώτη μου εμπειρία με τη θεραπεία και ήταν καθοριστική για τη ζωή μου. Μ' εντυπωσίασε πολύ η αντίδραση της θεραπεύτριας όταν της είπα ότι είμαι γκέι: «Υπέροχα!» είπε. «Και λοιπόν;». Ο ζεστός, καλόδεχτος και παιγνιώδης τόνος της μου έδωσε να καταλάβω ότι δεν έτρεχε τίποτα. Ήταν λες και μέσα σε μια στιγμή αλήθειας και ψυχικού ανοίγματος που μοιράστηκα με τη θεραπεύτριά μου εξαφανίστηκαν οι αρνητικές σκέψεις στις οποίες ήμουν μαθημένος για χρόνια. Συνειδητοποίησα ότι έτσι θέλω να είμαι στις σημαντικές σχέσεις μου με όλους τους ανθρώπους: παρών με όλο μου το είναι, να μην κρατάω πράγματα. ***
Εκείνο το καλοκαίρι έκανα κάμινγκ άουτ και στην οικογένειά μου, σε μια προσπάθεια ν' αποκτήσω ουσιαστική επαφή μαζί τους. Οι δύο αδελφές μου, με τις οποίες μεγαλώσαμε μαζί αλλά δεν γνωριζόμασταν ουσιαστικά, το δέχτηκαν αμέσως και με υποστήριξαν. Με το κάμινγκ άουτ τις ξαναβρήκα και με ξαναβρήκαν, γίναμε πάλι οικογένεια. Η μητέρα μου από την άλλη χρειάστηκε κάποιο διάστημα προσαρμογής. Στην αρχή θεώρησε το κάμινγκ άουτ προσωπική επίθεση, σαν να της απευθύνω ένα κατηγορώ. Στον πατέρα μου δεν έκανα κάμινγκ άουτ και δεν έχω κάνει ακόμη. Η σχέση μας κρατιόταν πάντα από ένα λεπτό σχοινί και νομίζω ότι το σχοινί αυτό δεν θα άντεχε την πίεση. Δεν είχαμε ολοκληρώσει άλλα σημαντικά στάδια της σχέσης μας, ώστε να μπορούμε να την πάμε ένα βήμα παραπέρα.
***
***
Επέστρεψα στη Βρετανία, έκανα ένα μεταπτυχιακό, πήγα στην Αθήνα για να κάνω το στρατιωτικό μου και τότε γνώρισα μια ψυχίατρο, με την οποία συνεργάστηκα για ένα χρόνο. Ήταν ο άνθρωπος που με πίστεψε ως επαγγελματία κι έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην απόφασή μου να γίνω θεραπευτής. Θέλω να το επισημάνω, γιατί αισθάνομαι ευγνωμοσύνη που στην πορεία της ζωής μου γνώρισα ανθρώπους όπως αυτή η ψυχίατρος, ο πρώην σύντροφός μου, οι αδελφές μου, κάποιοι συγγενείς, πολλοί φίλοι, συνάδελφοι, καθηγητές στο πανεπιστήμιο, θεραπευτές, πελάτες και άλλοι. Η γκέι ζωή δεν περιλαμβάνει μόνο την αδικία και τον αγώνα. Έχει επίσης πολύ χαρά, πολύ χιούμορ και καταπληκτικές ευκαιρίες να συνδεθείς με διαφορετικούς ανθρώπους και να ζήσεις μια δημιουργική και πλούσια ζωή.
***
***
Ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής που δουλεύει με γκέι ανθρώπους, εκτός της αποστολής του να τους θεραπεύσει, έχει τη δυνατότητα να πολεμήσει την κοινωνική αδικία. Έχει τη δύναμη ν' αμφισβητήσει επιστημονικά τα στερεότυπα και τις δοξασίες που συντηρούν την κοινωνική καταπίεση. Δυστυχώς, κάποιοι άνθρωποι που ασκούν το επάγγελμά μας, ιδίως ψυχαναλυτές, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία είναι ασθένεια κι επιχειρούν ν' αλλάξουν το σεξουαλικό προσανατολισμό των γκέι. Αυτοί οι άνθρωποι βασίζονται σε θεωρίες των αρχών του 20ού αιώνα. Όμως από τότε η ψυχολογία έχει εξελιχθεί δραματικά μέσα από πολυάριθμες κι έγκυρες επιστημονικές έρευνες. Το ανάλογο αυτών των θεραπευτών είναι ένας χειρούργος που χρησιμοποιεί εργαλεία και μεθόδους του 1900. Κάνει εγχειρίσεις χωρίς αναισθησία και χρησιμοποιεί πρωτόγονα νυστέρια. Μπορεί κανείς να τον εμπιστευτεί; ***
Στην ελληνική κοινωνία η ομοφυλοφιλία εξακολουθεί να θεωρείται παραβατική, ακόμα κι αν δεν είναι πια ποινικό αδίκημα. Έχεις την αίσθηση ότι πρέπει κάπως να πληρώσεις για την ομοφυλοφιλία σου είτε στερούμενος τα δικαιώματά σου είτε ακούγοντας διάφορα σχόλια στο δρόμο. Μέσα στο άγχος και το φόβο μας, βλέπουμε κλειστή την πόρτα που οδηγεί στα δικαιώματά μας. Στην πραγματικότητα όμως η πόρτα έχει ανοίξει. Το δείχνει η κίνηση του δημάρχου της Τήλου να παντρέψει ομόφυλα ζευγάρια. Πρέπει όμως κι εμείς να ξεπεράσουμε τους φόβους μας και να πάμε οι ίδιοι να περάσουμε την πόρτα. Στην Αμερική του 1955 η Ρόζα Παρκ αποφάσισε ένα απόγευμα που γυρνούσε από τη δουλειά της να μην παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο σ' έναν λευκό. Προφανώς το μυαλό της βρισκόταν ήδη σ' έναν κόσμο όπου λευκοί και μαύροι είναι ίσοι. Η πράξη της είναι μια από τις λαμπρότερες σελίδες της ιστορίας του μαύρου κινήματος, που άλλαξε την καταπιεστική πραγματικότητα αιώνων. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε πάντα αυτό που μας λένε, αλλά αυτό που πιστεύουμε μέσα μας ότι είναι σωστό. Πρέπει να καλλιεργήσουμε την αίσθηση της ακεραιότητάς μας και να μην αφήνουμε ζωτικά κομμάτια του εαυτού μας να χάνονται ή να ποδοπατούνται.
-*-
